Η έκθεση Jean-Michel Basquiat “Untitled” στην γκαλερί The Intermission, φέρνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα έργα του εμβληματικού Αμερικανού εικαστικού. Ο τίτλος της έκθεσης “Untitled’ που δημιουργήθηκε σε συνεργασία Της The Intermission με την Galerie Enrico Navarra, είναι αναφορά στο ομώνυμο ένα έργο του 1983, που φέρει απλώς την υπογραφή του καλλιτέχνη. Το έργο αποτελεί υπαινικτικό αλλά ισχυρό σχόλιο για την έννοια της αυθεντίας, αλλά, κυρίως, μια άμεση αναφορά στη στάση του ίδιου του Basquiat: την αντίστασή του να ενταχθεί σε κατηγορίες.
Η έκθεση δεν είναι απλώς μια αναδρομή που προσπαθεί να «ορίσει» τον Jean-Michel Basquiat. Αντίθετα, επιδιώκει να φωτίσει τις πολλαπλές πλευρές του. Υπήρξε αναμφίβολα τολμηρός, παιχνιδιάρης, πρωτοπόρος, απόλυτα ελεύθερος και αντισυμβατικός. Προκαλούσε το χάος κάνοντας πειραματισμούς με διαφορετικά μέσα και ευφυείς εναλλαγές ανάμεσα στη ζωγραφική και το σχέδιο, από το κείμενο και την ποίηση στον πολιτικό σχολιασμό, κι από την ποπ κουλτούρα στην αρχαιότητα. Μια σειρά από έργα χαρακτηριστικά της σύντομης αλλά δυνατής πορείας του Basquiat, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έως το 1987 περιμένουν τον επισκέπτη.
Νέα Υόρκη: Η αστείρευτη πηγή έμπνευσης
Ο Basquiat δεν ζωγράφιζε απλώς, ξεδίπλωνε το μυαλό του στον καμβά, στο χαρτί, οπουδήποτε. «Κανείς άλλος δεν χειρίστηκε τον καμβά με αυτόν τον τρόπο», γράφει o εικαστικός και συγγραφέας Charlie Fox στο κείμενο που συνοδεύει την έκθεση. Σχέδια σε χαρτί μαρτυρούν την αμεσότητα της τέχνης του, την άγρια, ωμή ενέργεια του «radiant child» της νεοϋρκέζικης εικαστικής σκηνής, που εξακολουθεί να εκπροσωπεί τη νεανική αστική κουλτούρα σε όλο τον κόσμο δεκαετίες μετά τον πρόωρο θάνατό του.
Χρησιμοποιεί έντονες χρωματικές πινελιές, σκίτσα, κείμενα, σύμβολα, hip hop ρίμες, την κλασική κορώνα-σήμα κατατεθέν του, και τα συνδέει με τρόπο αναπάντεχο σε συνθέσεις που αποπνέουν μια παιδικότητα. Άλλωστε υπήρξε πάντα ζητούμενο του το «να ζωγραφίζει σαν παιδί» – για να υπαγορεύσει κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα. Οι δρόμοι της Νέας Υόρκης ηλεκτρίζουν τη φαντασία του, η Αρχαία Ελλάδα το ίδιο, η βίαιη σάτιρα των Looney Tunes, το χρηματιστήριο, η πολιτική, η ιστορία, η τηλεοπτική υστερία της εποχής Ρέιγκαν. Υπήρξε δημιουργικά εμμονικός και η ψυχή του έμοιαζε έτοιμη να εκραγεί ανά πάσα στιγμή.
Η τέχνη ως εμπόρευμα
Στην έκθεση, ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με μερικά πρώιμα σχέδια του νέο-εξπρεσιονιστή, αυτοδίδακτου αυτού καλλιτέχνη. Με κάθε έργο του, ο Basquiat σκιαγραφεί συλλογικά συναισθήματα και προσωπικά βιώματα, όπως το τροχαίο ατύχημα που τον ανάγκασε να χειρουργηθεί σε ηλικία 7 ετών. Το Untitled (Portrait of Joe Louis) του 1982, είναι ένα πορτρέτο φόρος τιμής στον θρυλικό πυγμάχο πρωταθλητή (1937-1949), γνωστός κι ως «ο καστανός βομβαρδιστής», μια φιγούρα που επανέρχεται συχνά στα έργα του Basquiat, εδώ σαν καρτουνίστικο τοτέμ.
Το έργο γίνεται μια υπενθύμιση ότι η δόξα και το χρήμα κάνουν τα πάντα να γίνονται αντικείμενα κατανάλωσης. Ο αθλητισμός είναι εμπόρευμα. Το σώμα είναι εμπόρευμα. Ο πίνακας είναι εμπόρευμα. Η υπογραφή του Jean-Michel Basquiat (σχεδιασμένη σε ένα κομμάτι χαρτί που εκτίθεται επίσης εδώ κι ενέπνευσε τον τίτλο της έκθεσης) είναι επίσης εμπόρευμα. Αντίστοιχη κριτική ασκεί με το έργο Loans (1984) σχεδιάζοντας με νερομπογιές και λάδι πάνω σε ευτελές χαρτί.
Όταν ο Basquiat συνάντησε την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων
Tο έργο Untitled (Alice in Wonderland, 1983) είναι μια ψυχεδελική ανασύσταση όλου του κλασικού παραμυθιού τους Λιούις Κάρολ πάνω σε μια σελίδα, με την εκρηκτική γλώσσα του Basquiat. Ο γάτος του Τσεσάιρ με μάτια-καλειδοσκόπιο, ο Τρελοκαπελάς με την τιμή στο καπέλο, η κάμπια, ο κροκόδειλος, το ρολόι του Λευκού Λαγού κολλημένο λίγο πριν τα μεσάνυχτα – αν αποκρυπτογραφήσεις τη Χώρα των Θαυμάτων του Basquiat, θα ανακαλύψεις τη Νέα Υόρκη από κάτω. Σε όλο της το μεγαλείο και την τρέλα της.
Ο αγώνας κατά του ρατσισμού μέσω της τέχνης
Στις προθέσεις του είναι και ο πικρός σχολιασμός του φαινομένου του ρατσισμού. Εκθέτει σκηνές από τον αγώνα επιβίωσης των μειονοτήτων στην Αμερική, όπως της Αφρο-αμερικανικής κοινότητας. Ενός αγώνα που τον έχει επηρεάσει προσωπικά, ξεκινώντας από τις περιπέτειες της οικογένειάς του καθώς ο πατέρας του κατάγεται από την Αϊτή και η μητέρα του από το Πουέρτο Ρίκο.
Η έκθεση “Untitled” ως ζωντανή εμπειρία
Το Untitled προτείνει μια ανοιχτή ανάγνωση στο έργο του Basquiat – όχι μια στατική, μουσειακή αναπαράσταση, αλλά ένα βίωμα. Τη μελέτη και τον σχεδιασμό του εκθεσιακού χώρου υπογράφει το αρχιτεκτονικό γραφείο Kois Associated Architects, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ενισχύει τη δυναμική του έργου του Basquiat και αναδεικνύει τον διαλογικό χαρακτήρα της έκθεσης με τον αστικό και βιομηχανικό ιστό του Πειραιά.
Η ζωή και το έργο του Jean-Michel Basquiat
Ο Jean-Michel Basquiat γεννήθηκε το 1960 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Σε ηλικία 17 ετών φεύγει από το σπίτι του για να ζήσει στους δρόμους και βρίσκει διέξοδο στην τέχνη. Ζωγραφίζει με σπρέι τους τοίχους της πόλης υπογράφοντας ως SAMO (same old shit), παρέα με τον Al Diaz – το άλλο μέλος του καλλιτεχνικού διδύμου. Η ένταση και το αναγνωρίσιμο ύφος της δουλειάς του τον καθιστούν αναπόσπαστο κομμάτι της ανερχόμενης νεοϋορκέζικης καλλιτεχνικής σκηνής της δεκαετίας του ’80.
Έζησε έντονα με τον δικό του τρόπο. Βίωσε από τρυφερή ηλικία την αποξένωση και τον ρατσισμό. Έζησε στους δρόμους. Έφτασε να φοράει κοστούμια Armani όταν ζωγράφιζε αλλά τελικά δεν μπόρεσε να διαχειριστεί τη φήμη και την θλίψη της. Αυτό το μάλλον γλυκό παιδί της τέχνης δεν χωρούσε σε αυτόν τον κόσμο. Το 1988 τη χρονιά του τέλους της σύντομης ζωής του το άλλο τρομερό παιδί της αμερικάνικης τέχνης ο Keith Haring δημιούργησε το έργο «Α pilε of crowns for Jean-Michel Basquiat».
Ανακαλύψτε περισσότερα για τη ζωή του Basquiat μέσα από μια μικρή ταινία
Info: Η έκθεση “Untitled” σας περιμένει στην γκαλερί The Intermission έως 02 Αυγούστου 2025. Μην χάσετε την ευκαιρία να γνωρίσετε το έργο ενός από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα.
Φωτογραφίες @theintermissionart
Κείμενο Μίνα Καραγιάννη Μουσειολόγος – Επιμελήτρια / @museum.ephemera
