Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ήταν ένα από τα πιο ευφυή και αναβλητικά άτομα της Ιστορίας. Ξεκινούσε τα έργα του και τα εγκατέλειπε, αφήνοντας στο πέρασμά του μια λιτανεία από ημιτελείς πίνακες, γλυπτά και σχέδια κτιρίων. Η “Mona Lisa” ήταν 15 χρόνια στα σκαριά. Ο πίνακας “The Virgin of the Rocks”, ήταν ένα έργο σε χειρότερη μοίρα. Παραγγέλθηκε με προθεσμία επτά μηνών και το τελείωσε 25 χρόνια αργότερα. Συγκλονιστικό το γεγονός πως αν και ο ντα Βίντσι έζησε μέχρι την ηλικία των 67, ολοκλήρωσε μόνο 15 πίνακες και μια χούφτα αρχιτεκτονικά σχέδια. Η συνειδητοποίηση ότι ακόμη και ιδιοφυΐες μπορούν να πέσουν στην παγίδα της αναβλητικότητας δείχνει πόσο διάχυτη είναι η θλίψη.
Ακόμα κι αν πρόκειται για καθυστερημένες οφειλές στην εφορία, ή αναβολή κατάθεσης μιας εργασίας ή ακόμα και μια σημαντική εκκρεμότητα που πρέπει να τακτοποιήσεις επειδή δεν έχεις τελειώσει όλα τα επεισόδια εκείνης της αστυνομικής σειράς στο Νetflix, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε εγκλωβιστεί σε αυτόν τον γνωστό κύκλο σκόπιμης καθυστέρησης. Κάτι που επιδεινώνει δραματικά αυτή τη στάση είναι η συνεχιζόμενη πανδημία. Για πολλούς, το ζήτημα δεν επηρεάζει την ποιότητα ζωής τους. Όμως, αν πιάνεις τον εαυτό σου να καθυστερεί, να αναβάλει συνεχώς και ο χρόνος να μη σου φτάνει, τότε μπορεί να βρεθείς σε έναν φαύλο αρνητικό κύκλο.
Oρίζοντας την αναβλητικότητα
Οι ειδικοί ορίζουν την αναβλητικότητα ως μια αυτοκαταστροφική συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από βραχυπρόθεσμα οφέλη και μακροπρόθεσμα κόστη. Από ψυχολογική άποψη, η αναβλητικότητα είναι συχνά μια μορφή συναισθηματικής αυτορρύθμισης. Οι άνθρωποι χρονοτριβούν ως μέσο διαφυγής από τη δυσφορία, που συνδέεται με αυτό που φοβούνται να κάνουν. Γι’ αυτό είμαστε πιο επιρρεπείς στο να αναβάλλουμε δυσάρεστες εργασίες.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η αναβλητικότητα δεν είναι το ίδιο με την τεμπελιά. Ενώ το να είσαι τεμπέλης σημαίνει ότι δεν σε νοιάζει κάτι, η αναβλητικότητα συχνά σηματοδοτεί το αντίθετο. Συχνά, αναβάλλουμε τα πράγματα ακριβώς επειδή είναι σημαντικά. Αυτό συμβαίνει λόγω διάφορων ψυχολογικών ή συναισθηματικών παραγόντων.
Για μένα, η αναβλητικότητα είναι πρόβλημα ρύθμισης των συναισθημάτων, όχι πρόβλημα διαχείρισης χρόνου. Δεν είναι ένα ελάττωμα του χαρακτήρα ή ανικανότητα να διαχειρίζεσαι το χρόνο. Αντιθέτως είναι ένας τρόπος να αντιμετωπίζεις δύσκολα συναισθήματα και αρνητικές διαθέσεις που προκαλούνται από ορισμένες εργασίες, όπως πλήξη, άγχος, ανασφάλεια, απογοήτευση ή και αμφιβολία για τον εαυτό σου.
Η σημασία των συναισθημάτων
Πολλές φορές η αναβλητικότητα έχει να κάνει με την αποστροφή μας για μια συγκεκριμένη εργασία ή κατάσταση. Να πρέπει, για παράδειγμα, να καθαρίσεις ένα βρώμικο μπάνιο ή να φτιάξεις μια αναλυτική κατάσταση εσόδων και εξόδων για το αφεντικό σου ή να πρέπει να γράψεις μια αναφορά για τη δουλειά σου. Τότε, βαθύτερα συναισθήματα βγαίνουν στην επιφάνεια, όπως άγχος, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ερωτήσεις τύπου “είμαι ικανή;” “κι αν κάνω κακή δουλειά;” Όλα αυτά μπορούν να σε κάνουν να σκεφτείς ότι το να αφήσεις τη δουλειά σου στην άκρη για να καθαρίσεις εκείνο το συρτάρι με τα μπαχαρικά, τελικά δεν είναι και πολύ κακή ιδέα.
Το πρόβλημα εντείνεται όταν επιστρέφοντας στις υποχρεώσεις μας, αυτά τα συναισθήματα εξακολουθούν να υπάρχουν, μαζί με αυξημένο άγχος, ακόμα πιο χαμηλή αυτοεκτίμηση γιατί πλέον ο χρόνος είναι ακόμα λιγότερος και με επιπλέον το συναίσθημα ότι εμείς φταίμε για όλα. Στο τέλος αποδεχόμαστε ότι έχουμε γίνει αναβλητικοί με αποτέλεσμα να δίνουμε “άλλοθι” στον εαυτό μας για να συνεχίσουμε τον φαύλο κύκλο.
Εθισμός
Κάποιοι σκόπιμα καθυστερούν τις υποχρεώσεις τους μέχρι την τελευταία στιγμή, επειδή “δουλεύουν καλύτερα κάτω από το στρες”. Αυτή είναι μια ιδιαίτερα κρυφή μορφή αναβλητικότητας, καθώς τις περισσότερες φορές, ο εθισμένος στην αδρεναλίνη πιστεύει πως το άγχος της τελευταίας στιγμής τον κάνει πιο δημιουργικό. Το κόστος εδώ έγκειται στην ποιότητα της δουλειάς τους και το πιο σημαντικό, στον αντίκτυπο που έχει για την ψυχική και σωματική υγεία τους.
Γιατί αναβάλουμε;
Οι άνθρωποι χρονοτριβούν ή αναβάλουν, επειδή η επιθυμία τους για καθυστέρηση είναι παράλογα ισχυρότερη από την ορμή τους για δράση. Αυτό συμβαίνει όταν ο αυτοέλεγχος και τα κίνητρά τους αποδυναμώνονται από ζητήματα όπως η σωματική ή ψυχική εξάντληση. Βασικοί λόγοι είναι:
- Φόβος και άγχος. Ο φόβος της αποτυχίας είναι ένας συχνός λόγος πίσω από την αναβλητικότητα. Όταν ανησυχείς ότι κάτι που έχεις να κάνεις πρόκειται να πάει στραβά, ένας αμυντικός μηχανισμός είναι να αποφύγεις να εμπλακείς σε αυτό εντελώς. Ακριβώς επειδή φοβάσαι την ψυχολογική δυσφορία που φαντάζεσαι ότι θα νιώσεις στο μέλλον. Είναι ενδιαφέρον ότι όταν αισθάνεσαι ικανή να αντιμετωπίσεις μια εργασία, ο φόβος της αποτυχίας δεν θα σε κάνει να αναβάλεις για αργότερα. Το να πιστεύεις στον εαυτό σου φαίνεται να είναι ένα καλό αντίδοτο στην αναβλητικότητα.
- Τελειομανία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι τελειομανείς είναι πιο πιθανό να αναβάλλουν τις εργασίες τους. Γιατί; Γιατί φοβούνται ότι αυτό που παράγουν δεν θα είναι αρκετά καλό. Ως εκ τούτου, συχνά αισθάνονται πιο άνετα να μην ασχολούνται καθόλου με αυτό. Η τελειομανία είναι παρόμοια με τον φόβο της αποτυχίας. Ένας τελειομανής δυσκολεύεται να αποδεχθεί ότι αυτό που κάνει θα μπορούσε να είναι λιγότερο από το ιδανικό και έτσι είναι πιθανό να αποσυρθεί και να αναβάλει.
- Έλλειψη πίστης στις ικανότητές σου. Το να πιστεύεις ότι μπορείς να φέρεις εις πέρας το κάθε τι που προκύπτει στη ζωή ή τη δουλειά σου, είναι απαραίτητο για την επιτυχία σου. Εάν η αίσθηση της αυτοαποτελεσματικότητάς σου είναι χαμηλή, είναι λιγότερο πιθανό να ξεκινήσεις μια εργασία ή να την ολοκληρώσεις.
- Ψυχική Υγεία. Όταν κάποιος πάσχει από μια γενικευμένη αγχώδη διαταραχή ή κατάθλιψη, ακόμη και οι μικρές υποχρεώσεις ή καθήκοντα μπορεί να φαίνονται ανυπέρβλητα. Η αναβλητικότητα γίνεται τότε αμυντικός μηχανισμός. Τα αισθήματα ντροπής συχνά διαιωνίζουν αυτούς τους λόγους.
Η λύση
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι, στον πυρήνα της, η αναβλητικότητα αφορά τα συναισθήματα και όχι την παραγωγικότητα. Η λύση δεν περιλαμβάνει τη λήψη μιας εφαρμογής διαχείρισης χρόνου ή την εκμάθηση νέων στρατηγικών για αυτοέλεγχο. Έχει να κάνει με τη διαχείριση των συναισθημάτων μας με έναν νέο τρόπο.
“Ο εγκέφαλός μας αναζητά πάντα σχετικές ανταμοιβές. Αν έχουμε μια συνήθεια γύρω από την αναβλητικότητα, αλλά δεν έχουμε βρει καλύτερη ανταμοιβή, ο εγκέφαλός μας θα συνεχίσει να το κάνει ξανά και ξανά μέχρι να του δώσουμε κάτι καλύτερο να κάνει”, δήλωσε ο ψυχίατρος Dr. Judson Brewer, Διευθυντής Έρευνας και Καινοτομίας στο Κέντρο Mindfulness του Πανεπιστημίου Brown. Τι να κάνεις;
- Εντόπισε έγκαιρα αυτές τις σκέψεις που πιθανότατα δεν είναι αληθινές και οδηγούν σε άγχος ή στρες, και αντικατέστησε τα αρνητικά συναισθήματα ότι δεν είσαι αρκετά ικανή ή αρκετά έξυπνη για να τα καταφέρεις με την πεποίθηση “Πρέπει να είμαι πιο υπεύθυνη”. Αναπλαισιώνοντας τις σκέψεις μας, αλλάζουμε τον τρόπο που νιώθουμε για μια κατάσταση και τελικά τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε ή ενεργούμε. Οι σκέψεις, τα συναισθήματά μας, και οι συμπεριφορές επηρεάζουν η μία την άλλη.
- Συγχώρεσε τον εαυτό σου γι’ αυτό. Όταν συγχωρούμε τον εαυτό μας, μειώνουμε τις ενοχές μας, μειώνοντας ταυτόχρονα τα αρνητικά συναισθήματα που σχετίζονται με αυτή τη συμπεριφορά. Ξεκίνα να συμπεριφέρεσαι με καλοσύνη και κατανόηση απέναντι στα λάθη και τις αποτυχίες σου και προστάτεψε τον εαυτό σου από αρνητικά συναισθήματα. Υπάρχουν τόσα θετικά συναισθήματα να ενισχύσεις όπως η αισιοδοξία, η πίστη στις ικανότητές σου, η προσωπική πρωτοβουλία, η σοφία που κερδίζεις ύστερα από κάθε λάθος. Και το κυριότερο και πιο αγαπημένο για μένα; Το αίσθημα ανακούφισης όταν ολοκληρώνεις τελικά τη δουλειά σου και κάθεσαι στον καναπέ σου χωρίς καμία αρνητικότητα.
Η προσωπική μου συμβουλή
Η ζωή είναι εκεί έξω περιμένοντας να τη ζήσεις. Το να αναβάλεις τις υποχρεώσεις σου, σημαίνει ότι αναβάλεις τη ζωή σου. Σημαίνει ότι τη βάζεις σε αναμονή. Σημαίνει ότι αποφασίζεις να μη δράσεις. Απόλαυσέ τη, χωρίς φόβους και ανασφάλειες. Μην αφήνεις τίποτα για “μια άλλη μέρα”. Βάλε μικρούς στόχους κάθε φορά και εστίασε σε αυτό που θέλεις να κάνεις. Όχι σε αυτό που θέλεις να αποφύγεις.
“Ξεκινήστε να κάνετε αυτό που θέλετε να κάνετε τώρα” είχε πει ο Βρετανός φιλόσοφος
Φράνσις Μπέικον. “Δεν ζούμε στην αιωνιότητα. Έχουμε μόνο αυτή τη στιγμή, που αστράφτει σαν αστέρι στο χέρι μας και λιώνει σαν νιφάδα χιονιού”.
Kεντρική φωτογραφία Furkan Demir / Pexels.
Κείμενο της Certified Life & Business Coach και Επικοινωνιολόγου Αφροδίτης Χόντου.
