Τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές έχουν μεταμορφώσει την επίγνωσή τους για το τραύμα. Έχουν συμπεριλάβει συναισθηματικές αντιδράσεις σε οποιοδήποτε φρικτό γεγονός, συνήθως εκείνα που προκαλούν αισθήματα αδυναμίας στα θύματα. Παρόλο που τα έντονα τραυματικά περιστατικά μπορούν να προκαλέσουν καταστροφικά αποτελέσματα, η έκθεση σε μακροπρόθεσμο, χρόνιο τραύμα, μπορεί να είναι καταστροφική. Για παράδειγμα, το να νιώθεις ότι θέλεις να έχεις συνεχώς τον έλεγχο σε καθετί στην ζωή σου, ενδεχομένως να είναι αποτέλεσμα έκθεσης σε χρόνιο τραύμα.
Χρόνια αδυναμία
Το να αισθάνεσαι ανίσχυρος είναι μια σημαντική υποκείμενη επίδραση του τραύματος. Ιδιαίτερα σε χρόνιο τραύμα (π.χ. συνεχιζόμενη έκθεση σε ενδοοικογενειακή βία, κακοποίηση κάθε μορφής, πόλεμο, φτώχεια και άλλα) τα θύματα συνήθως ανέφεραν ότι ένιωθαν αδύναμα να σταματήσουν ή να αλλάξουν τις συνθήκες. Τα θύματα χρόνιου τραύματος μπορεί να χάσουν την ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις στη ζωή τους.
Αυτά τα συναισθήματα έχουν τεράστιες συνέπειες για τα θύματα και μπορούν να εκδηλωθούν με διάφορους τρόπους. Ένα από τα πιο κρίσιμα αποτελέσματα της εμπειρίας της χρόνιας αδυναμίας είναι η συντριπτική παρόρμηση για άσκηση ελέγχου σε κάθε βήμα. Κατά κάποιο τρόπο, αυτό είναι ένα μέτρο αυτοπροστασίας για να αποφύγει κανείς περαιτέρω τραύματα.
Για τα θύματα συνεχιζόμενης έκθεσης σε τραύμα, ο έλεγχος γίνεται σημείο αναφοράς ασφάλειας που τους επιτρέπει να αναπνεύσουν. Ασκώντας τον έλεγχο ακόμη και στις πιο μικρές λεπτομέρειες του περιβάλλοντός τους, δημιουργούν έναν ασφαλή χώρο στον οποίο τα αποτελέσματα γίνονται πιο προβλέψιμα. Όταν κάποιος έχει υποστεί επανειλημμένα τραύματα, η προβλεψιμότητα μπορεί να είναι σωτήρια στη ζωή του.
Χαρακτηριστικά των θυμάτων τραύματος που πρέπει να ελέγχουν τα πάντα
Για να καταλάβεις αν πράγματι θέλεις να έχεις πάντα τον έλεγχο, είναι σημαντική η αναγνώριση ορισμένων από τα χαρακτηριστικά σημάδια, που μπορεί να είναι αποτέλεσμα έκθεσης σε χρόνιο τραύμα.Η ανθεκτικότητα δεν μπορεί να διαμορφωθεί χωρίς πρώτα να κατανοήσει κανείς την πραγματικότητα του πώς το χρόνιο τραύμα μπορεί να μεταμορφώσει την απάντησή του/της σε σχεδόν κάθε γεγονός της ζωής. Αυτά είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που μπορεί να βιώσει ένα άτομο:
- Νιώθουν εξαιρετικά άβολα, συχνά σε σημείο πανικού, σε διφορούμενες καταστάσεις.
- Θέτουν άκαμπτα όρια χωρίς να επιτρέπεται. Τα άκαμπτα όρια δεν αφήνουν χώρο για εικασίες, γεγονός που κάνει τα αποτελέσματα πιο προβλέψιμα μακροπρόθεσμα.
- Μπορεί να είναι απρόθυμοι να μοιραστούν προσωπικές πληροφορίες και συχνά είναι εξαιρετικά εσωστρεφείς άνθρωποι. Ο φόβος τους να χρησιμοποιηθούν πληροφορίες για να τους εκμεταλλευτούν με κάποιο τρόπο συνήθως υπερισχύει της επιθυμίας τους να ανοιχτούν στους άλλους.
- Το παρελθόν τους είναι εκτός ορίων. Συχνά αρνούνται να συζητήσουν ή ακόμα και να σκεφτούν το παρελθόν από φόβο ότι θα επαναληφθεί ή θα τους δώσει το έναυσμα για να ξαναζήσουν περασμένες εμπειρίες.
- Φαίνονται να αποφεύγουν τις στενές σχέσεις. Συχνά είναι δύσκολο να τους γνωρίσεις, κάτι που, γι’ αυτούς, αποτελεί εγγύηση για να μην πληγωθούν ξανά.
- Πιστεύουν το χειρότερο στις περισσότερες περιπτώσεις. Η εμπιστοσύνη που έδειξαν σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να τους οδήγησε σε τραυματικές εμπειρίες στο παρελθόν, επομένως είναι προσεκτικοί να μην κάνουν ξανά το ίδιο λάθος.
Μη ρεαλιστικές προσδοκίες & φόβος
Ωστόσο, η λίστα των χαρακτηριστικών ενός control freak ατόμου δεν σταματά εδώ. Αν κάποιοι νιώθουν πως θέλουν να έχουν πάντα τον έλεγχο πιθανότατα να παρατηρούν και άλλες αντιδράσεις, όπως:
- Μπορεί να είναι αμείλικτοι όταν πρόκειται για πίστη. Είτε είσαι με το μέρος τους, είτε είσαι ο εχθρός τους. Ο φόβος τους να πληγωθούν από τους άλλους μεγεθύνεται όταν κάποιος τους απογοητεύει, ακόμη και με φαινομενικά ήσσονος σημασίας τρόπους, και μπορεί να αποθαρρύνει τις σχέσεις όταν αισθάνονται ότι οι άλλοι δεν μπορούν να τους εμπιστευτούν για την προστασία τους.
- Μπορεί να έχουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Από μια έμφυτη ανάγκη να είναι προβλέψιμη κάθε κατάσταση, μπορεί να φαίνεται ότι απαιτούν την τελειότητα από τις σχέσεις τους και από τον εαυτό τους.
- Αρνούνται να ρισκάρουν. Τα θύματα χρόνιου τραύματος μπορεί να θέλουν να αποφύγουν τον αντιληπτό κίνδυνο όσο είναι δυνατόν, επομένως συχνά αρνούνται να εμπλακούν σε συμπεριφορές ανάληψης κινδύνου, οι οποίες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν επικίνδυνες οικονομικές κινήσεις, αβέβαιες αλλαγές σταδιοδρομίας ή ακόμη και δυνητικά επικίνδυνες ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
- Φοβούνται την εγκατάλειψη. Επειδή δεν μπορούσαν να εμπιστευτούν τους ανθρώπους στο παρελθόν και έπεφταν τακτικά θύματα εκμετάλλευσης με κάποιο τρόπο, τα θύματα χρόνιου τραύματος συχνά γενικεύουν αυτές τις εμπειρίες σε κάθε μελλοντική σχέση. Ακόμη και μπροστά σε αντίθετα στοιχεία, οι αντιδράσεις φόβου τους μπορεί να τους αναγκάσουν να δουν την πιθανότητα εγκατάλειψης σε όλες τις σχέσεις τους.
Κεντρική φωτογραφία Megan Ruth / Unsplash.
Κείμενο Dr Μαρίζα Χατζησταματίου, Ψυχολόγος MSc, PhD, Διδάκτωρ Παν/μίου Θεσσαλίας. my-psychology.gr
