Είναι γεγονός, πως η οικολογική ψυχολογία μεταμορφώνει τις σκέψεις, τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά μας. Σε μια αναπτυσσόμενη περιοχή της Αφρικής, μετά από μια φυσική καταστροφή, κατέφθασε από την Ευρώπη και άλλες αναπτυγμένες χώρες, μια ομάδα ψυχολόγων με τον επόπτη τους για να βοηθήσουν. Οι ψυχολόγοι, διαμόρφωσαν έναν εσωτερικό χώρο όπου έβλεπαν έναν-έναν τους επιζώντες.
Τη δεύτερη ημέρα, ο “περιφερειάρχης” της περιοχής πλησίασε τoν επόπτη και εξέφρασε την απορία: “Γιατί μετά από μια τόσο μεγάλη καταστροφή απομονώνετε ένα ένα τα άτομα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο; Πώς θα ξεπεράσουν το τραύμα τους αν δεν βγουν στον ήλιο και στη φύση με τους συγγενείς και τους φίλους; Αν δεν μοιραστούν τον πόνο τους με τους άλλους ανθρώπους κάτω από τον ουρανό;” Χωρίς να έχει επίγνωση, αυτός ο “περιφερειάρχης” διατύπωσε τις βασικές αρχές της οικολογικής ψυχολογίας. Η οικολογική ψυχολογία είναι ένας ανανεωμένος τρόπος να κοιτάξουμε την ψυχολογία μας. Αφορά το πώς συνδεόμαστε, διαμορφωνόμαστε και επηρεαζόμαστε από το περιβάλλον μας. Είτε αυτό είναι η φύση γύρω μας, είτε οι χώροι που δημιουργούμε.
Άνθρωπος & περιβάλλον
Η οικολογική ψυχολογία, αναδύθηκε τις δεκαετίες του 1960 και 1970. Εκείνη τη δεκαετία, οι ψυχολόγοι επικεντρώνονταν στην επίδραση του περιβάλλοντος στην ανθρώπινη συμπεριφορά και ευημερία. Αυτή η περίοδος επίσης χαρακτηρίζεται από την αυξανόμενη ανησυχία για την προστασία της φύσης. Οι ερευνητές εστίασαν σε θέματα όπως ο προσωπικός χώρος, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τα επίπεδα του στρες και ο ψυχολογικός αντίκτυπος της αρχιτεκτονικής.
Σήμερα, η οικολογική ψυχολογία συνεχίζει να εξελίσσεται με την πρόοδο στην τεχνολογία και τη διεπιστημονική έρευνα. Οι σύγχρονοι ερευνητές, εξετάζουν μια ευρεία γκάμα θεμάτων, τα οποία συμπεριλαμβάνουν τις αλληλεπιδράσεις ανθρώπου-περιβάλλοντος και τον σχεδιασμό βιώσιμων περιβαλλόντων. Οι οικολογικοί ψυχολόγοι εξετάζουν τον κόσμο μέσα από διάφορες γωνίες, συμπεριλαμβανομένων των αισθήσεων και της αντίληψης του περιβάλλοντός μας. Όπως και του τρόπου που οι δράσεις μας επηρεάζουν και διαμορφώνουν το περιβάλλον.
Επιπλέον, εστιάζουν στο πώς οι συνθήκες διαβίωσης μας επηρεάζουν ψυχικά και πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε περιβάλλοντα που προωθούν την ψυχική μας υγεία. Αυτή η προσέγγιση φέρνει μια νέα διάσταση στην ψυχολογία. Τονίζει ότι δεν μπορεί να είμαστε ψυχικά υγιείς αν δεν υπάρχει ισορροπία ανάμεσα σε μας και τον κόσμο γύρω μας. Μετακινείται δηλαδή η ψυχολογία από την ενδοσκόπηση στην “εξωσκόπηση”. Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι δεν υπάρχει στον καθημερινό λόγο αντίθετο του ενδοσκόπηση.
Αυτούς τους τομείς μελετά η οικολογική ψυχολογία
Στην οικολογική ψυχολογία, οι επιστήμονες εξετάζουν τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο γύρω μας. Οι βασικοί τομείς μελέτης περιλαμβάνουν:
- Αντίληψη του περιβάλλοντος: Πώς βλέπουμε και αισθανόμαστε το περιβάλλον μας.
Γνώση του περιβάλλοντος: Πώς κατανοούμε το περιβάλλον και τις σχέσεις μας με αυτό. - Συμπεριφορά και περιβάλλον: Πώς το περιβάλλον επηρεάζει τη συμπεριφορά μας και πώς η συμπε- ριφορά μας επηρεάζει το περιβάλλον.
- Στρες και ευεξία: Πώς το περιβάλλον επηρεάζει την ψυχική μας υγεία και τα επίπεδα του στρες μας.
- Αλληλεπίδραση ανθρώπου-περιβάλλοντος: Πώς αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον μας και πώς αυτή η αλληλεπίδραση επηρεάζει τις ενέργειές και τις αντιλήψεις μας.
- Σχεδιασμός και προγραμματισμός: Πώς ο σχεδιασμός του περιβάλλοντος μπορεί να επηρεάσει την ανθρώπινη εμπειρία. Η οικολογική ψυχολογία δεν είναι απλώς μια θεωρία, αλλά και ένα εργαλείο για θεραπευτικές προσεγγίσεις. Οι θεραπευτικές τεχνικές που βασίζονται σε αυτήν επικεντρώνονται στην ενίσχυση της ανθρώπινης προσαρμογής και αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, προάγοντας έναν υγιή και ικανοποιητικό τρόπο ζωής.
Θεραπευτικές τεχνικές της οικολογικής ψυχολογίας
- Οικοψυχολογία: Ένα διεπιστημονικό πεδίο που συνδυάζει αρχές από την ψυχολογία και την οικολογία. Προωθεί την την θεραπεία και την ανάπτυξη μέσω μιας βαθύτερης σύνδεσης με τη φύση.
- Τροποποίηση του περιβάλλοντος: Θεραπευτικές παρεμβάσεις που περιλαμβάνουν την τροποποίηση του φυσικού περιβάλλοντος για την προώθηση της ευημερίας και την αντιμετώπιση ψυχολογικών προβλημάτων.
- Εμπειρική θεραπεία: Προσεγγίσεις που εμπλέκουν τον ασθενή σε άμεσες εμπειρίες εντός του περιβάλλοντός του για τη διευκόλυνση της προσωπικής ανάπτυξης και της αυτογνωσίας.
- Συμβουλευτική για βιώσιμο τρόπο ζωής: Παροχή καθοδήγησης και υποστήριξης στον ασθενή για την υιοθέτηση πρακτικών ζωής που προάγουν την προσωπική ανάπτυξη και την οικολογική υγεία.
- Πολιτισμική και κοινωνική προσαρμογή: Το να λαμβάνεται υπόψη το πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο της ζωής του ατόμου κατά τη θεραπεία.
- Θεραπεία με ζώα. Το να ενσωματώνονται οι αλληλεπιδράσεις με ζώα στις συνεδρίες θεραπείας.
Θεραπεία κηπουρικής: Προωθεί τη φυσική, συναισθηματική και γνωστική ευημερία μέσω δραστη- ριοτήτων κήπου. - Οικοθεραπεία: Χρησιμοποιεί δραστηριότητες στη φύση και εμπειρίες σε φυσικές καταστάσεις ως θεραπευτική παρέμβαση.
- Θεραπεία φύσης: Χρήση του φυσικού περιβάλλοντος (όπως δάση, πάρκα, παραλίες) ως χώρου θε- ραπείας για χαλάρωση και αναζωογόνηση.
- Θεραπεία υπαίθρου: Διεξαγωγή συνεδριών θεραπείας σε ανοιχτούς χώρους για την ενίσχυση της σύνδεσης με τη φύση και την ενίσχυση του θετικού συναισθήματος. Αν και είναι επηρεασμένες από τις αρχές της οικολογικής ψυχολογίας, αυτές οι τεχνικές μπορούν να ενσωματωθούν σε διάφορες θεραπευτικές μεθόδους. Ανάλογα με την εκπαίδευση του θεραπευτή και τις ανάγκες του ασθενούς.
Οικολογική ψυχολογία & περιβάλλοντική κρίση
Στο πλαίσιο της οικολογικής ψυχολογίας, ερευνάται ο τρόπος με τον οποίο οι περιβαλλοντικές προκλήσεις, όπως η ρύπανση, η απώλεια βιοποικιλότητας και οι αλλαγές του κλίματος, επηρεάζουν την ανθρώπινη ψυχολογία. Aλλά και πώς η αντίδραση σε αυτές τις προκλήσεις διαμορφώνει τις περιβαλλοντικές πολιτικές και τις κοινωνικές συμπεριφορές. Επίσης, εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο οι ανθρώπινες ενέργειες, συνδέονται με την αντίληψη του ατόμου για τον εαυτό του και τον κόσμο του. Επιπλέον, η οικολογική ψυχολογία μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι ανθρώπινες αντιδράσεις, σε περιβαλλοντικές προκλήσεις επηρεάζουν την ψυχική ευεξία και την αντιμετώπιση του στρες. Ταυτόχρονα, εξετάζει πώς η βελτίωση του περιβάλλοντος μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της συνολικής ποιότητας ζωής και ευημερίας.
Κεντρική φωτογραφία, Cup of Couple / Pexels.
Το κείμενο της Μαρίας Κόκκινου με τίτλο “Οικολογική Ψυχολογία” δημοσιεύεται στο BΕAUTÉ Απριλίου 2024.
