O ανταγωνισμός αποτελεί μια έννοια παρεξηγήσιμη. Συνήθως δημιουργείται η πεποίθηση ότι το άτομο που επιδιώκει να κερδίζει συνέχεια έχει χαμηλή συναισθηματική νοημοσύνη και ενσυναίσθηση, ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά και κακές διαπροσωπικές σχέσεις. Aυτό ως ένα βαθμό μπορεί να ισχύει… Ο ανταγωνισμός ωστόσο μπορεί να είναι και θεμιτός, όπως ο υγιής ανταγωνισμός ο οποίος νικά αισθήματα απομόνωσης και ναρκισσισμού… Το ποιο είδος ανταγωνισμού θα υιοθετήσει ο καθένας από μας εξαρτάται και από άλλους παράγοντες όπως τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, την αυτοεκτίμησή, την ενσυναίσθηση και την συναισθηματική νοημοσύνη του.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα των Sleep, Lynam & Miller (2022) κάποια λεγόμενα «θετικά» χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως για παράδειγμα ο ανταγωνισμός, συνδέονται με ένα ευρύ φάσμα αποτελεσμάτων που αντικατοπτρίζουν την επιτυχία στους διάφορους τομείς του σχολείου, της εργασίας, των σχέσεων, της ανατροφής των παιδιών, της σωματικής και ψυχικής υγείας ακόμα και της μακροζωίας. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι που εμπίπτουν στο δυσμενές άκρο της προσωπικότητας είναι γνωστό ότι βιώνουν μια σειρά από δυσπροσαρμοστικά αποτελέσματα. Ανάμεσά τους η χρήση ουσιών, η επιθετικότητα και η αντικοινωνική συμπεριφορά.
Παράλληλα στους ανταγωνιστικούς ανθρώπους απλά αρέσει να έχουν αντίθετη άποψη από όλους τους άλλους. Κυρίως επειδή πιστεύουν ότι αυτό φέρνει καρπούς. Σύμφωνα με την έρευνα, οι ανταγωνιστικοί άνθρωποι μπορεί να απολαμβάνουν να αισθάνονται δυνατοί. Απολαμβάνουν να έχουν τον έλεγχο. Ο διαρκής ανταγωνισμός ενισχύει την αυτοπεποίθησή τους επειδή λαμβάνουν άφθονη ενίσχυση με τη μορφή προσοχής.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, οι άνθρωποι των οποίων η προσωπικότητα δεν είναι από φυσικού της τόσο προσαρμοστική, ίσως θα έκαναν ότι μπορούσαν για να βρουν τρόπους να αλλάξουν τα κακώς κείμενα. Όπως είναι για παράδειγμα ο υπερβολικός ανταγωνισμός τους. Πράγματι, υπάρχουν ενδείξεις ότι η σκόπιμη αλλαγή της προσωπικότητας είναι δυνατή καθόλη τη διάρκεια της ζωής. Οι άνθρωποι βρίσκουν τρόπους να αφήσουν πίσω τους ορισμένα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά, υπέρ άλλων που θα τους βοηθήσουν να επιτύχουν τους στόχους τους.
Κολλημένη με τον ανταγωνισμό
Σύμφωνα με την έρευνα, υπάρχουν τρεις συνθήκες που κρατούν τους ανταγωνιστικούς ανθρώπους κολλημένους στην προσωπικότητά τους. Πρώτον, μπορεί να μην θέλουν να αλλάξουν, παρόλο που γνωρίζουν ότι η προσωπικότητά τους τους δημιουργεί προβλήματα. Δεύτερον, μπορεί να θεωρούν ότι είναι αδύνατο να υιοθετήσουν νέες συμπεριφορές. Παρόλο που αυτό θα μπορούσε να τους βοηθήσει να αλλάξουν τη ροή της ζωής τους προς μια πιο θετική κατεύθυνση. Χωρίς το κίνητρο για βελτίωση και την πεποίθηση ότι μπορούν να αλλάξουν, αυτά τα άτομα συναντούν το τρίτο εμπόδιο στην αλλαγή… Αυτό έγκειται στο ότι αδυνατούν να βιώσουν νέους τρόπους συμπεριφοράς. Τρόπους που θα μπορούσαν τελικά να εξουδετερώσουν πεποιθήσεις όπως ότι η αλλαγή δεν είναι ούτε επιθυμητή ούτε εφικτή.
Σκεφτείτε κάποιον που γνωρίζετε που θα τον/την αξιολογούσατε ως άτομο πολύ ανταγωνιστικό. Πάντα έχει αντίθετη άποψη από όλους τους άλλους. Λέει πράγματα που απλά ενέχουν κακία και αρνείται να συνεργαστεί σε οτιδήποτε. Για παράδειγμα, μπορεί να συνεργάζεστε σε ένα project. Όμως το ανταγωνιστικό άτομο δεν κάνει τίποτα άλλο από το να επικρίνει και να αμφισβητεί όλες τις επιλογές καθώς τίθενται στο τραπέζι. Όσο κι αν προσπαθείτε να βρείτε έναν τρόπο να παρακάμψετε την πεισματική άρνηση αυτού του ατόμου να αποδεχθεί κάποιο είδος συμβιβασμού, το μόνο που λαμβάνετε σε αντάλλαγμα είναι υποτιμητικά ή ακόμη και μοχθηρά σχόλια. Τελικά, απλώς σταματάτε να ζητάτε τη βοήθεια του ανταγωνιστικού ατόμου και συνεχίζετε με τα σχέδιά σας ούτως ή άλλως.
Υπάρχει ελπίδα για τον ανταγωνιστικό χαρακτήρα;
Η έρευνα των Sleep, Lynam & Miller (2022) υποστηρίζει ότι υπάρχει ελπίδα ακόμη και για τα άτομα που ο ανταγωνισμός τους φτάνει σε κλινικό επίπεδο. Αναγνωρίζοντας πόσο πολύ οι ανταγωνιστικοί άνθρωποι εκτιμούν τον έλεγχο και την προσοχή, μην αφήνετε τη συνεχή κριτική τους να σας εκφοβίζει. Μην προσπαθείτε να τους εξευμενίσετε. Όταν συμπεριφέρονται με πιο συνεργάσιμους τρόπους, να είστε έτοιμοι να τους παρέχετε ενίσχυση. Έτσι θα τους βοηθήσετε να μάθουν ότι υπάρχουν καλύτεροι τρόποι για να τραβήξουν την προσοχή από τη συνεχή αρνητική αντίδραση. Μπορεί να εκπλήξουν ακόμα και τον ίδιο τους τον εαυτό όταν συνειδητοποιήσουν πόσο καλύτερα νιώθουν όταν φέρονται χωρίς ανταγωνισμό.
Εάν η αλλαγή της προσωπικότητας είναι πράγματι θέμα στάθμισης κόστους έναντι οφέλους, φαίνεται ότι όλοι θα μπορούσαν να βοηθηθούν μαθαίνοντας πώς να αντιμετωπίζουν αντικειμενικά και τα δύο. Οι άκρως ανταγωνιστικοί άνθρωποι μπορεί να προτιμούν να παραμείνουν έτσι. Όμως για το δικό τους όφελος και για όφελος όλων εκείνων που αλληλεπιδρούν μαζί τους, η βελτίωση της σχέση τους με τον ανταγωνισμό μπορεί να είναι απλώς θέμα μάθησης ενός νέου τρόπου διευθέτησης της προσωπικότητάς τους.
Πηγή: Sleep, C. E., Lynam, D. R., & Miller, J. D. (2022). Understanding individuals’ desire for change, perceptions of impairment, benefits, and barriers of change for pathological personality traits. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, 13(3), 245–253.
Κεντρική φωτογραφία, Nicole Berro.
Κείμενο της Dr Μαρίζας Χατζησταματίου, Ψυχολόγος MSc, PhD, Διδάκτωρ Παν/μίου Θεσσαλίας . my-psychology.gr
