Παρά τη συνεχιζόμενη επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Μπιενάλε Kιέβου 2023 επιστρέφει για την 5η έκδοσή της το φθινόπωρο του 2023 με μια σειρά εκθέσεων που φιλοξενούνται σε έξι Ευρωπαϊκές τοποθεσίες. Το πρόγραμμα θα ξεκινήσει από το Κίεβο της Ουκρανίας και θα κατευθυνθεί στη Βιέννη της Αυστρίας τον Οκτώβριο. Περαιτέρω εκδηλώσεις προγραμματίζονται για τη Βαρσοβία της Πολωνίας και δύο ακόμη πόλεις της Ουκρανίας, το Uzhhorod και το Ivano-Frankivsk, ενώ θα ακολουθήσουν αρκετά προγράμματα στο Βερολίνο το 2024.
Δεν ήταν ξεκάθαρο μέχρι πρόσφατα αν θα ήταν δυνατή η πραγματοποίηση της φετινής Μπιενάλε στην πόλη του Kιέβου. “Είναι ένας από τους ρόλους της πολιτιστικής σφαίρας να αντιμετωπίσει τον πόλεμο. Οι αλλεπάλληλες επιθέσεις δεν αφήνουν ανεπηρέαστες τις πολιτιστικές υποδομές”, δήλωσε ο Vasyl Cherepanyn, ο συνδιοργανωτής της Μπιενάλε, στο Artnet News. “Πρόκειται για μια σκόπιμη επίθεση στην πολιτιστική μας ταυτότητα. Είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίσουμε αυτές τις γενοκτονικές προθέσεις”.
Ένα ευρωπαϊκό “πολυετές” έργο
Η Μπιενάλε του Kιέβου ιδρύθηκε το 2015. Εν μέρει, ως απάντηση στην Επανάσταση του Μαϊντάν του 2014, γνωστή και ως Επανάσταση της Αξιοπρέπειας, και στην επακόλουθη εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία την ίδια χρονιά. Στα χρόνια που πέρασαν, η Μπιενάλε προώθησε την τέχνη ως ένα κρίσιμο αλλά υποχρησιμοποιημένο μέσο ακτιβισμού, αντίστασης και πολιτικής δέσμευσης. Η Μπιενάλε του Κιέβου, σηματοδοτότησε την εκατονταετηρίδα της Οκτωβριανής Επανάστασης το 2017. Στη συνέχεια επανεξέτασε την καταστροφή του Τσερνομπίλ. Το 2019 εστιάστηκε στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Έπειτα, το 2021, τόνισε τις αντιφασιστικές Ευρωπαϊκές συμμαχίες καθώς και τις διαδικασίες αποαποικιοποίησης στην Ανατολική Ευρώπη.
Η φετινή έκδοση της Μπιενάλε Kιέβου 2023 θα ασχοληθεί με τους άμεσους μετασεισμούς του πολέμου και του εκτοπισμού. Παράλληλα θα υπογραμμίσει τη συνεχιζόμενη πολιτιστική επίθεση της Ρωσίας. Την παρατεταμένη επίθεση στη γη, στους ανθρώπους και στον τρόπο ζωής της Ουκρανίας. Λόγω της διεθνούς εξάπλωσής και της εκτεταμένης διάρκειάς της, η Μπιενάλε Kιέβου 2023 έχει αναδιατυπωθεί ως ένα ευρωπαϊκό “πολυετές” έργο. Ένα έργο, που υπογραμμίζει τη σημασία της διεθνούς αλληλεγγύης. Είναι η Μπιενάλε που ενοποιεί την καλλιτεχνική κοινότητα της Ουκρανίας, η οποία αυτή τη στιγμή είναι διάσπαρτη σε όλη την Ευρώπη.
Η τέχνη ανθεί
Στο Κίεβο, το κέντρο Dovzhenko θα χρησιμοποιήσει το εκτεταμένο αρχείο ταινιών του για να παρουσιάσει ένα οπτικό έργο για τον ποταμό Ντνίπρο της Ουκρανίας. Σκοπός να ανιχνεύσει τον ιστορικό του ρόλο στη διαίρεση του εδάφους της και τη συμβολική του απήχηση στην τέχνη και τη λογοτεχνία. Αλλά και τον πρόσφατο οπλισμό του φράγματος Kakhovka λόγω της καταστροφικής ανατίναξής του από τις ρωσικές δυνάμεις τον Ιούνιο.
Δύο ακόμη εκθέσεις θα πραγματοποιηθούν στην γκαλερί τέχνης Asortymentna Kimnata στο Ivano-Frankivsk και στον χώρο Sorry, No Rooms Available στο Uzhhorod. Πρόκειται για δύο πόλεις της δυτικής Ουκρανίας που βρίσκονται σχετικά μακριά από την πρώτη γραμμή. Οι χώροι εμφανίστηκαν στη σημερινή τους μορφή ως αποτέλεσμα του πολέμου. Προσέφεραν κατοικίες έκτακτης ανάγκης για καλλιτέχνες που εκκενώθηκαν από πιο βομβαρδισμένες περιοχές.
Νέες πρωτοβουλίες και υποστήριξη Ουκρανών καλλιτεχνών
Έργα τέχνης που παράγονται τους τελευταίους 15 μήνες θα εκτεθούν με την ελπίδα να υποστηριχθούν αυτές οι νέες πρωτοβουλίες και να γίνουν βιώσιμα μοντέλα μακροπρόθεσμα. “Οι καλλιτέχνες που εκθέτουν στην Μπιενάλε του Kιέβου δεν αναζητούσαν μόνο καταφύγιο. Αλλά και συνθήκες για να ζήσουν και να εργαστούν ενώ έμεναν στην Ουκρανία”, εξήγησε ο Cherepanyn. “Αυτό είναι ένα πραγματικά μοναδικό κοινωνικό φαινόμενο. Γιατί αυτά τα μέρη είναι ένα χωνευτήρι για καλλιτέχνες και επιμελητές από διαφορετικές περιοχές και έχουν γίνει πολύ παραγωγικοί χώροι συνεργασίας”.
Αν και θεωρήθηκε σημαντικό το γεγονός ότι η Μπιενάλε διεξάγεται εντός της Ουκρανίας “ενάντια σε όλες τις πιθανότητες”, η κατάσταση παραμένει αρκετά απρόβλεπτη. Γι’ αυτό, το κύριο μέρος της παράστασης θα φιλοξενηθεί από το tranzit.at στο Augarten Contemporary της Βιέννης. Ένας μακροχρόνιος συνεργάτης της Μπιενάλε, βοήθησε στη δημιουργία του Office Ukraine Vienna. Μια πρωτοβουλία που υποστήριξε Ουκρανούς καλλιτέχνες και επιμελητές που είχαν εγκαταλείψει τον πόλεμο. Η έκθεση θα φιλοξενήσει περίπου 30 ή 40 καλλιτέχνες από την Ουκρανία και άλλες χώρες.
Kεντρική φωτογραφία, Μasha Raymers / Pexels.
Κείμενο, Αναστασία Βαποράκη.
