Ο σαγηνευτικός, κόσμος του Yoshimoto Nara ζωντανεύει στη Hayward Gallery του Λονδίνου στη μεγάλη αναδρομική έκθεση που καθρεφτίζει την εικαστική πορεία ενός από τους πλέον χαρακτηριστικούς Ιάπωνες εικαστικούς.
Το εντυπωσιακό retrospective περιλαμβάνει περισσότερα από 150 έργα σχεδίου, ζωγραφικής, γλυπτικής, εγκαταστάσεων και κεραμικής που αποκαλύπτουν τις διαχρονικές επιρροές στο έργο του καλλιτέχνη. Στην έκθεση πρωταγωνιστεί η δύναμη της φύσης, οι αναφορές στη μυθολογία, η σημασία του αντιπολεμικού κινήματος, η εξερεύνηση της σημειολογικής έννοιας της κατοικίας ως φορέα αναμνήσεων και διαμόρφωση χαρακτήρα αλλά και το ενδιαφέρον του Nara για την πανκ και ροκ μουσική.
Διάσημος για τα δυνατά πορτρέτα του με μάτια που κοιτάζουν κατευθείαν τον θεατή, μέσα από τα έργα του ο Yoshitomo Nara εξερευνά θέματα αντίστασης, εξέγερσης, απομόνωσης, ελευθερίας και πνευματικότητας. Οι αναγνωρίσιμες φιγούρες του Νara έγιναν επαναλαμβανόμενο στοιχείο στο έργο του από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Ακαδημία Τέχνης του Ντίσελντορφ στη Γερμανία. Μια περίοδο που ο καλλιτέχνης έχει περιγράψει ως μία από τις πιο σημαντικές για την εξέλιξή του.
Yoshitomo Nara και οι φιγούρες με το παιδικό ανάστημα
Οι εκφραστικοί χαρακτήρες του Nara, που μερικές φορές απεικονίζονται και με κοστούμια ζώων, είναι γεμάτοι επαναστατικές συμπεριφορές. Παιδικοί στο ανάστημα, φαινομενικά αγέραστοι, σε κοιτάζουν απευθείας και μεταφέρουν συναισθήματα χαράς, ψυχικής πληρότητας, ανυπακοής, αλλά και απομόνωσης. Υπάρχει μια αίσθηση ότι ο καλλιτέχνης προβάλλει τον εαυτό του μέσα από αυτούς τους χαρακτήρες, με τον ίδιο τον να έχει πει ότι είναι όλοι, στην πραγματικότητα, αυτοπροσωπογραφίες.
Ως νεαρό αγόρι που μεγάλωνε στην επαρχία Αομόρι της Ιαπωνίας, ο Yoshitomo Nara συχνά αφήνονταν στην τύχη του από τους εργαζόμενους γονείς του. Κατασκεύασε ένα ραδιόφωνο και σύντομα έπεσε πάνω στις εκπομπές μιας κοντινής αμερικανικής στρατιωτικής βάσης. Παρά το γεγονός ότι δεν καταλάβαινε τη γλώσσα, γοητεύτηκε από τη μουσική που έπαιζε ο σταθμός. Μέσα από αυτές τις εκπομπές, ανέπτυξε μια πρώιμη αγάπη για τα λαϊκά τραγούδια –ιδιαίτερα εκείνα με θέματα κατά της εξουσίας που προέκυψαν από το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα– από καλλιτέχνες όπως ο Μπομπ Ντίλαν και ο προσωπικός αγαπημένος του, Ντόνοβαν. Στην ενήλικη ζωή του αυτό εξελίχθηκε σε μια αγάπη για τη ροκ και την πανκ, από συγκροτήματα όπως οι The Byrds και οι Ramones.
Ο Yoshitomo Nara έχει πει ότι η πρώτη εικαστική τέχνη που συνάντησε ποτέ ήταν αυτή των εξωφύλλων άλμπουμ, και είναι ένα μέσο που εξερευνά τακτικά ο ίδιος, δημιουργώντας πρωτότυπα έργα τέχνης άλμπουμ για συγκροτήματα όπως οι R.E.M. Η δια βίου αγάπη του για τα εξώφυλλα άλμπουμ αντικατοπτρίζεται σε αυτή την αναδρομική έκθεση με μια εγκατάσταση σε όλο τον τοίχο με εξώφυλλα άλμπουμ 12 ιντσών από την προσωπική συλλογή δίσκων του – ένα μνημείο για τη ζωή του στην αγορά δίσκων.
Ένα σπίτι-καταφύγιο για το εσωτερικό παιδί
Ένα άλλο μοτίβο που εμφανίζεται συχνά στο έργο του Yoshitomo Nara είναι αυτό του σπιτιού. “Ως παιδί έβλεπα το σπίτι ως ένα ασφαλές μέρος, ένα καταφύγιο. Αλλά από την εφηβεία ήθελα να αποστασιοποιηθώ από αυτό”, εξηγεί ο καλλιτέχνης. “Το σπίτι που εμφανίζεται επανειλημμένα στα πρώτα μου έργα έχει το σχήμα του σπιτιού, αλλά στερείται κάθε αίσθησης βιωμένης πραγματικότητας”.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των 12 ετών που έζησε στη Γερμανία, ο Yoshitomo Nara άρχισε να επανεκτιμά τα συναισθήματά του για την πόλη καταγωγής του και αναγνώριζε το πώς αυτή τον είχε διαμορφώσει ως καλλιτέχνη. Όταν επέστρεψε στην Ιαπωνία τη δεκαετία του 2000, δημιούργησε μια σειρά από εγκαταστάσεις-σπίτια οι οποίες διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη οικειότητα από τους προηγούμενους πίνακες και σκίτσα του σε σπίτια.
Ο σεισμός και το επακόλουθο καταστροφικό τσουνάμι που έπληξε την Ιαπωνία στις 11 Μαρτίου 2011 είχαν ιδιαίτερο αντίκτυπο στον ίδιο και το έργο του. Μετά από αυτό, ένιωσε ανίκανος να ζωγραφίσει –εκτός από μερικά έργα που δημιούργησε για συγκέντρωση χρημάτων– και αντ’ αυτού αφιέρωσε χρόνο για να διευθύνει εργαστήρια για μαθητές και παιδιά που είχαν εκτοπιστεί από την καταστροφή και συνόδευε τη μητέρα του όταν πήγαινε να παραδώσει προμήθειες στους πληγέντες.
Η επιστροφή στην τέχνη
Όταν ο Yoshitomo Nara ένιωσε έτοιμος να επιστρέψει στην τέχνη του, το έκανε αρχικά μέσω της γλυπτικής, δουλεύοντας με πηλό παρέα με φοιτητές στο πρώην πανεπιστήμιό του στη Ναγκόγια. Όταν επέστρεψε στη ζωγραφική ένα χρόνο αργότερα, οι γνωστοί παιδικοί χαρακτήρες του παρουσιάστηκαν με μια νέα ήσυχη ένταση, θολή στις άκρες τους και με μια σοβαρότητα στις εκφράσεις τους που υποδήλωνε ότι ήταν βυθισμένοι σε σκέψεις.
Έχοντας μεγαλώσει σε μια Ιαπωνία που ανοικοδομούνταν ραγδαία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις πυρηνικές βόμβες που έπεσαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, και έχοντας εμπνευστεί σε μεγάλο βαθμό από τους φολκ και ροκ μουσικούς της δεκαετίας του 1960 και του 1970, ίσως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο καλλιτέχνης έχει διατηρήσει μια δια βίου αντιπολεμική και αντιπυρηνική στάση. Ο ίδιος εξηγεί: “Δεν ήθελα αρχικά να γίνω καλλιτέχνης. Ως παιδί, πίστευα στη δικαιοσύνη και ήθελα να πω ‘ΟΧΙ!’ σε πράγματα που δεν ήταν σωστά”.
Η αναδρομική έκθεση του Yoshitomo Nara θα φιλοξενείται στη Hayward Gallery έως τις 31 Αυγούστου.
Κείμενο της Μουσειολόγου – Επιμελήτριας Τέχνης Μίνας Καραγιάννη
