Απλός, λιγόλογος, ελάχιστα αμήχανος στην αρχή, και ίσως λίγο διστακτικός. Εξαιρετικά ευγενής. Εύκολα καταλαβαίνεις πως δεν του αρέσει και πολύ να μιλάει για τον εαυτό του. Πίνουμε καφέ στο Γκάζι, πολύ κοντά στο Θέατρο «Ροές», ώστε να επιστρέψει αμέσως μετά για να συνεχίσει τη δουλειά.
Σιγά σιγά χαλαρώνει. Μιλάμε για την παλιά του γειτονιά, το Κουκάκι, εκεί που έζησε τα παιδικά του χρόνια κι έκανε καταπληκτικές βόλτες με τα φιλαράκια του, που δεν τα αποχωρίστηκε ποτέ. Θυμάται το ποδόσφαιρο που παίζανε μπροστά στο Ηρώδειο. «Μετά το σχολείο πηγαίναμε για μπάλα έξω απ’το Ηρώδειο. Πρόσφατα που κάναμε παράσταση στο Ηρώδειο και πήγαινα για τις πρόβες, είδα όλα τα σημάδια που είχαμε από τα τέρματα. Ήταν όλα ίδια, πολύ ζωντανές οι μνήμες». Τον ρωτάω πόσο κουραζόταν στην πολυσυζητημένη περσινή παράσταση του «Σωσία», σε σκηνοθεσία της γυναίκας του Έφης Μπίρμπα. Η ερμηνεία του ήταν εξαιρετική κι ο θεατής είχε την αίσθηση πως ο ίδιος έπρεπε να βγαίνει πτώμα μετά το τέλος της. «Ήταν αρκετά κουραστική παράσταση. Όμως κάθε παράσταση είναι κουραστική.Ακόμη και η ακινησία κουράζει. Σε κάθε παράσταση οφείλεις να είσαι τοποθετημένος, αυτό και μόνο προκαλεί πολύ μεγάλο μόχθο, σωματικό και ψυχολογικό».
Υπήρξες πειθαρχημένο άτομο; Ως παιδί, ως έφηβος;
«Αυτό καλλιεργείται, συνήθως δεν το έχεις έμφυτο. Ενδεχομένως κάποιοι να το έχουν, είναι όμως μάλλον σπάνιο. Δεν θα έλεγα ότι το είχα, αλλά μου αρέσει η δουλειά. Μπορεί κάποιος να έχει δυνατότητες, αλλά για να μετατραπούν και να εξελιχθούν σε ικανότητες χρειάζεται πολλή εργασία. Και για να εργαστείς χρειάζεται πειθαρχία. Αυτός είναι ο κανόνας. Αναγκαστικά, ακόμη και τις στιγμές που δεν έχεις τις δυνάμεις ή τη διάθεση, πρέπει να είσαι εκεί, παρών με όλες τις δυνάμεις σου και να ανταπεξέλθεις».
Πολλοί πιστεύουν πως ένας ταλαντούχος ηθοποιός όπως εσύ, δεν χρειάζεται να κουραστεί. Αρκεί να καλλιεργεί το ταλέντο του. Έτσι απλά. Ήρθε κάποια φορά που κουράστηκες και είπες «τα παρατάω»; Η επιτυχία είναι ικανό αντίβαρο στην προσπάθεια;
«Όταν δημιουργείς κάτι με μόχθο, το αγαπάς, είναι πολύτιμο, έχεις καταθέσει εμπειρίες, βιώματα, ιδρώτα σ’αυτό. Την ψυχή σου. Όσο κι αν έχεις κουραστεί, ξέρεις για ποιους λόγους καταπιάνεσαι μ’ αυτή την εργασία. Όπως ο οικοδόμος που σηκώνεται το πρωί και πηγαίνει στην οικοδομή, έτσι κι εγώ έρχομαι στο θέατρο. Έτσι το βλέπω. Είναι η διαδικασία. Είτε έχω διάθεση είτε όχι, αυτό καλλιεργώ. Καμιά φορά διαπιστώνω πως και κάποιες μέρες που δεν υπάρχει διάθεση, όταν κάνω απλά τη δουλειά μου, βγαίνουν καλύτερα αποτελέσματα απ’ό,τι όταν έχω μεγάλα κέφια. Μερικές φορές όταν έχω μεγάλη διάθεση, υπερβάλλω. Είναι αυτό που λένε “κάηκε από υπερβάλλοντα ζήλο”. Κάπως έτσι αντισταθμίζεται αυτό, έχει αναπτυχθεί ένας εσωτερικός θερμοστάτης που τα ρυθμίζει!»
Καμιά φορά οι θεατές πιστεύουν πως όλα είναι απόλυτα ελεγχόμενα. Ένας πρωταγωνιστής έχει πίσω του ένα team που δουλεύει γι’αυτόν και είναι όλα καλοκουρδισμένα, δουλεύουν στην εντέλεια. Πόσο ισχύει για σένα;
«Πολύ αμερικάνικο είναι όλο αυτό. Είναι ψευδαίσθηση. Νομίζω ότι τίποτα δεν γίνεται χωρίς κόπο. Ακόμη και η αναπαραγωγή μιας δουλειάς έχει κόπο. Ο χρόνος απαιτεί κάποιες αλλαγές. Δεν μπορώ να φανταστώ τι δεν έχει κόπο! Ακόμη και το περπάτημα έχει κόπο».
Το ότι η περσινή δουλειά σου και αυτή που ετοιμάζεις φέτος είναι και λίγο «οικογενειακή υπόθεση», αφού συνεργάζεται με τη γυναίκα σου την Έφη Μπίρμπα, σε ξεκουράζει; Σου δημιουργεί ασφάλεια;
«Το ότι συνεργάζομαι με την Έφη –πέρα απ’ το ότι την εκτιμώ πάρα πολύ σαν καλλιτέχνη– εμπεριέχει και το… δωράκι τού ότι με ξέρει πάρα πολύ καλά, έτσι ώστε να αναγνωρίζει πότε βολεύομαι και πότε όχι, κι αυτό είναι πολύ ωραίο. Γιατί κάθε άνθρωπος, ξέρεις, έχει μια τάση να βολεύεται και να επαναπαύεται. Επομένως, όταν γνωρίζεις ότι η πρόθεση του άλλου είναι καθαρή απέναντι στη δουλειά σου και θέλει να σε ενεργοποιήσει, αυτό είναι δώρο».
Σχέση «καρότο-μαστίγιο»;
«Σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις παίζει αυτό. Όπου επαναπαύεται κάποιος, πάντα κάτι συμβαίνει, έρχεται ένα εξωτερικό ερέθισμα και τον ενεργοποιεί. Το βόλεμα το αντιλαμβάνομαι σαν βάλτο. Το διαπιστώνω παντού, σε όλες τις σχέσεις. Και στη φιλία χρειάζεται ενεργοποίηση… Επαναπροσδιορίζεσαι. Ψάχνεσαι για το πού έσφαλες και προσπαθείς να ανακτήσεις το έδαφος».
Είσαι άνθρωπος της αυτοκριτικής;
«Προσπαθώ, δεν είναι πάντα εύκολο. Όταν έρθει το εξωτερικό ερέθισμα, με επανατοποθετεί. Αναγκαστικά. Καμιά φορά η αυτοκριτική δεν αρκεί, γιατί τον δικαιολογείς, τον βολεύεις τον εαυτό σου».
Είσαι σταθερός στις φιλίες σου;
«Έχω φίλους από το σχολείο, που είμαστε αχώριστοι. Είμαστε σαν οικογένεια πια.Δεν έχουν σχέση με τον χώρο. Είναι ωραίο πράγμα να τους παρακολουθείς να μεγαλώνουν παράλληλα με σένα, και να είναι οι άνθρωποι που τους ξέρεις από μικρούς, είναι πολύ όμορφο. Είναι οι φίλοι μου από το Κουκάκι, από το 119ο Δημοτικό Σχολείο. Παρακολουθούν τη δουλειά μου, εμπιστεύομαι την κρίση τους, είναι πολύ ειλικρινείς. Θεωρώ ότι η γνώμη τους “ακουμπάει” πάνω μου».
Πόσο εύκολο ήταν να διαχωρίσεις τη δημοσιότητα και την αναγνωρισιμότητα που σου είχε δώσει η τηλεόραση, από τη σκληρή, ασκητική –θα έλεγες– θεατρική δουλειά;
«Μετά τη σχολή καταπιάστηκα με ομάδες χορού και γενικά με ό,τι έχει σχέση με το σώμα. Αυτό είναι διαφορετική κατάσταση και τοποθέτηση από την τηλεόραση. Ένιωθα ότι έλκομαι από αυτό. Ήταν πιο φυσικό, πιο εύκολο για μένα να διαχωρίσω τα πράγματα. Έτσι κι αλλιώς έχει μεγάλο ενδιαφέρον για το πώς αυτοτοποθετείσαι. Η προσέγγισή μου έρχεται μέσα από τη σωματικότητα. Δεν μπορώ να βρω άλλον τρόπο».
Δεν σνομπάρισες όμως την τηλεόραση.
«Κάθε άλλο. Είναι ένα μέσο που δεν το αφήνω. Είναι πολύ δυνατό μέσο η τηλεόραση. Μακάρι να έρθουν έτσι τα πράγματα ώστε κάποιος να στηρίξει την τηλεόραση, να της δώσει χρόνο, γιατί όλα γίνονται τόσο γρήγορα! Δουλεύουν πολλοί αξιόλογοι άνθρωποι στην τηλεόραση όμως δεν έχουν τον χρόνο να δουλέψουν και να παρουσιάσουν ένα αξιόλογο αποτέλεσμα. Θεωρώ ότι είναι θέμα χρόνου και επένδυσης στην παραγωγή. Τώρα βέβαια με την κρίση είναι πολύ πιο δύσκολα τα πράγματα».
Ο κινηματογράφος σε προσελκύει επαγγελματικά;
«Ο κινηματογράφος είναι πανέμορφη διαδικασία. Μεγαλώνει μαζί σου. Έχω καιρό να κάνω ταινία. Κάτι υπάρχει στον ορίζοντα, αλλά είναι πολύ στην αρχή, δεν μπορώ να πω κάτι ακόμη».
Πώς βιοπορίζεσαι; Μοιάζει να μην έχεις βάλει ψηλά τον πήχη της κατανάλωσης.
«Στο θέατρο είναι πιο καθαρά τα πράγματα. Ξεκινάς και ανάλογα με το πώς θα πάει η παράσταση, ξέρεις ότι θα πάρεις το μερίδιό σου. Ή θα έχεις έναν μισθό. Οικογενειακώς έχουμε δεχτεί πως δεν θα γίνουμε πλούσιοι από το θέατρο. Νιώθουμε ευγνώμονες που μπορούμε να κάνουμε κάτι που μας αρέσει κι έτσι προσπαθούμε να περιορίσουμε τις ανάγκες μας… Ζούμε απλά, εμείς και τα δύο τσοπανόσκυλά μας. Δεν μπορείς να τα έχεις όλα, δεν γίνεται».
Παιδιά θέλεις να αποκτήσεις;
«Είμαι ανοιχτός σε όλα, θα δείξει».
Κάποιες γενιές ηθοποιών, μεγαλύτερες από σένα, πέσανε έντονα στη μαρμίτα της κατανάλωσης και σήμερα πιέζονται πολύ.
«Είναι πολλές οι παγίδες στις οποίες μπορείς να πέσεις. Όλες οι πληροφορίες σχετίζονται με την κατανάλωση. Όπου και να γυρίσεις το κεφάλι σου συνειδητοποιείς πως τα μηνύματα που σου απευθύνονται είναι για να σε προσελκύσουν να αγοράσεις κάτι, να το φορέσεις, να το φας, να το πιεις. Πρέπει να καλλιεργήσεις αντιστάσεις, αλλιώς θα γίνεις έρμαιο, κι αν βγάλεις πέντε δραχμές δεν θα σου φτάσουν με τίποτα».
Ποιος νομίζεις πως είναι ο κοινωνικός αντίκτυπος της κρίσης;
«Από φιλικές κουβέντες εκτιμώ πως είναι ατομική η κρίση. Ψάχνουμε να βρούμε την ταυτότητά μας. Θεωρώ πως μπήκαμε σε διάφορες παλινδρομήσεις γι’αυτό νομίζω πως πρέπει να αποκοπούμε. Επειδή δεν μπορούμε μόνοι μας, έρχεται ένα εξωτερικό ερέθισμα που θα μας κάνει να μπούμε σε μία τάξη, ώστε να αρχίσουμε να καθαρίζουμε το σπίτι μας».
Αν σου έλεγαν να δώσεις μια συμβουλή σ’έναν νέο πολιτικό που ξεκινάει σήμερα με καλές προθέσεις, τι θα του έλεγες;
«Θα ευχόμουν να μην τον αλλοιώσει η εξουσία. Γιατί πολλοί πολιτικοί όταν ξεκινούν έχουν όραμα, ιδανικά, πολύ καλές προθέσεις, αλλά για να αντεπεξέλθεις στη νοοτροπία που σου δημιουργεί η ιεραρχία και η εξουσία θέλει μεγάλη πνευματική κατάρτιση. Πρέπει να διαθέτεις ένα ισχυρό πνευματικό, όχι μορφωτικό, υπόβαθρο. Οι δονήσεις, οι κλονισμοί και οι τριγμοί που δέχονται οι πολιτικοί είναι πολύ ισχυροί και χρειάζονται μεγάλη δύναμη, αντίσταση, για να μην πέσεις… Δεν θα ήθελα να είμαι πολιτικός στις μέρες μας, γιατί έχει πολύ μεγάλες ευθύνες. Μου έκανε εντύπωση κι αναρωτιόμουν για ποιον λόγο πανηγύριζαν τόσο πολύ μετά τις εκλογές. Είναι τόσο μεγάλη η ευθύνη που αναλαμβάνουν! Πανηγυρίζεις γιατί σου συμβαίνει κάτι φοβερό, κάτι πολύ καλό. Μπορεί να πανηγυρίζεις γιατί αναλαμβάνεις την ευθύνη του μέλλοντος της Ελλάδας και των Ελλήνων σε μια τόσο δύσκολη φάση; Χαίρομαι που πανηγυρίζουν γιατί μου δημιουργείται η αίσθηση ότι έχουν κάτι πολύ σπουδαίο να κάνουν και να προσφέρουν. Το περιμένω λοιπόν! Πάντως έχω την εντύπωση πως σήμερα οι άνθρωποι που ασχολούνται ενεργά με την πολιτική, μάλλον θέλουν να καταξιωθούν πανευρωπαϊκά παρά να βάλουν το χέρι τους στη φωτιά για κάποια πράγματα και να θυσιαστούν. Μακάρι να κάνω λάθος».
Εχεις αισθανθεί την ανάγκη να βάλεις το χέρι σου στη φωτιά για κάτι; Έχεις κάνει κινήσεις ηρωισμού στη ζωή σου;
«Δεν ξέρω. Σκέφτομαι π.χ. πως ίσως το να προσπαθείς να δημιουργήσεις κάτι, χωρίς να ξέρεις αν πραγματικά θα έχει ανταπόκριση, αν δηλαδή θα μπορέσεις να το επικοινωνήσεις σε κάποιους, είναι ένα συνεχόμενο ρίσκο, ένας μετεωρισμός. Μετά όμως λες πως δεν έχει τόσο σημασία αυτό όσο το να μπαίνει ο άνθρωπος σε μια διαδικασία, και μετά έρχονται από μόνα τους τα πράγματα. Κανένας δεν χάνεται, θα βιοποριστεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, αλλά το να προστατεύω συνεχώς τις κινήσεις μου σαν να ξέρω καλύτερα από όλους, νομίζω πως τότε κάτι δεν πάει καλά. Νομίζω πως πρέπει να αφηνόμαστε λίγο, να ρισκάρουμε…»
Πολλοί στερούνται δυνατές χαρές, αποφεύγουν σχέσεις, για να μην πληγωθούν.
«Γι’αυτό και δεν λέγονται πολλά πράγματα, αποφεύγονται και μένουν ανομολόγητα. Σε μια οικογένεια, σε μια σχέση, πολλοί αποφεύγουν την ανεμοδούρα που ενδεχομένως θα προκληθεί από μια εξομολόγηση. Και δεν ανοίγονται ποτέ! Μένουν κλειστοί. Όμως η ανεμοδούρα που θα προκληθεί είναι αυτή που επανατοποθετεί τα πράγματα, τα ξαναβάζει σε νέα βάση, εξελίσσει τη ζωή, τις σχέσεις…»
Λένε πως η κρίση ευνόησε το θέατρο. Πώς βλέπεις το κοινό που έρχεται στις παραστάσεις; Δεν είναι πιο εκπαιδευμένο, πιο δεκτικό;
«Εξαιρετικό. Καμία σχέση με παλιότερα. Έκανα μαθήματα σε μια σχολή και διαπίστωσα πως τα παιδιά είναι πολύ πιο εξοικειωμένα και καλλιεργημένα απ’ό,τι ήμουν εγώ ως μαθητής. Εγώ ήμουτούβλο, μηδέν, τα παιδιά ήταν πολύ ανοιχτά, υποψιασμένα. Ανοιχτά στο να δουν πράγματα, γιατί και η θέαση καλλιεργείται. Όπως το να δεις έναν πίνακα ζωγραφικής. Εγώ στην αρχή δεν είχα τη δυνατότητα, δεν μπορούσα να δω έναν πίνακα ζωγραφικής.Αντιδρούσα. Σιγά σιγά αντιλήφθηκα από τη ζωγραφική ότι το μάτι καλλιεργείται και από αυτό διαφοροποιείται ο τρόπος θέασης ενός έργου. Είναι τρομερά συναρπαστικό. Σιγά σιγά, μου ανοίχτηκε ένας νέος κόσμος, γεμάτος ενδιαφέροντα και ερεθίσματα. Όταν αντιλήφθηκα ότι μπορούσα πραγματικά να “δω” έναν πίνακα, ένιωσα υπέροχα. Όταν αντιλήφθηκα το βάθος, τον συνδυασμό των χρωμάτων, ήταν σαν να λύνω έναν μαγικό γρίφο».
Πώς διασκεδάζεις; Δεν μπορεί να μην κάνεις και χα-ρούμενα πράγματα στη ζωή σου. «Χαρούμενα είναι όλα όσα σου είπα. Καταπιάνομαι καθημερινά με τη διασκέδαση. Όλα όσα κάνω με διασκεδάζουν αφάνταστα. Γι’αυτό σου είπα πριν πως κάνω κάτι που μου αρέσει».
Μουσική ακούς;
«Ναι, πολύ».
Με ποια μουσική ξεκινάει η μέρα σου;
«Με τη σιωπή. Διανύουμε την περίοδο της σιωπής».
Έχουν γραφτεί τόσο πολλά επαινετικά για τη βραβευμένη ερμηνεία σου στο «Κουρδιστό πορτοκάλι». Αν μπορούσες να συναντήσεις τον Malcolm McDowell (σ.σ. ο ηθοποιός που ερμήνευσε τον αντίστοιχο κινηματογραφικό ρόλο) τι θα του έλεγες;
«Για τον ρόλο δεν θα τον ρωτούσα τίποτα. Απλά θα προσπαθούσα να κάνω λίγη παρέα μαζί του γιατί πρέπει να είναι φοβερή προσωπικότητα. Σε τέτοιους χαρακτήρες και τέτοιους ρόλους, έχει σημασία η προσωπικότητα του ανθρώπου, αυτό που καταθέτει και ο συγκεκριμένος ηθοποιός έχει ένα τεράστιο εκτόπισμα».
Χρειάστηκε να ξεπεράσεις τον εαυτό σου για να παίξεις με τόση επιτυχία αυτόν τον ρόλο;
«Το θέτεις λίγο βαρύγδουπα, δεν ξέρω. . . Χρειάζεται να εκτεθείς και να μπορέσεις να αφεθείς σ’αυτό το παιχνίδι. Δεν έγινε κάτι περισσότερο».
Ταξίδια σ’αρέσει να κάνεις;
«Μου αρέσουν πολύ αλλά δεν προλαβαίνω αυτή την εποχή».
Έχεις κάποιους φόβους, που στη σκέψη τους πριν πας να κοιμηθείς ζορίζεσαι;
«Φόβους; Πολλές φορές φοβάμαι τα “θέλω” και τις επιθυμίες μου. Εκεί χρειάζεται να βρεθεί μια μέση κατάσταση. Σ’ αυτή τη φάση χρειάζεται ίσως ν’ αναπτύξω μια αντίσταση».
Ποιο στοιχείο του χαρακτήρα σου λειτουργεί ως σύμμαχος στη διαδρομή σου;
«Από τη φύση μου έχω μια μικρή δόση του χαρίσματος της υπομονής. Μου έχει δοθεί η δυνατότητα να μπορώ να υπομένω κάποια πράγματαο. Γι’αυτό και μου αρέσουν οι άνθρωποι όταν κατακτούν πραγματικά την ησυχία. Η ησυχία ως έννοια πρέπει να είναι πολύ μεγάλο πράγμα, πολύ όμορφο».
Τελειώνει η κουβέντα και ο χρόνος μας κι εσύ επιστρέφεις στις «Ροές» για δουλειά. Δουλεύετε εντατικά για την προετοιμασία της παράστασης «Τα ωραία χέρια μας». Περί τίνος πρόκειται;
«Με αφορμή μία ιδέα της Έφης κι ένα σκίτσο-κείμενο του Ευθύμη Φιλίππου είπαμε να δημιουργηθεί ένα έργο το οποίο θα εξελίσσεται διαρκώς μέχρι την ημέρα που θα παρουσιαστεί και ίσως και κατά τη διάρκεια των παραστάσεων.Δεν μπορώ να πω πολλά πράγματα λοιπόν. Το θέμα είναι αρκετά ανθρώπινο και υπαρξιακό. Έχει να κάνει με την απώλεια, με το αποτύπωμα, την αποκοπή από μια διαδρομή. Η χαρά μου είναι μεγάλη γιατί όλοι είναι πολύ καλοί ερμηνευτές. Εξαιρετική ομάδα. Τα άλλα θα τα δείτε».
Συνέντευξη στη Χριστιάνα Σταματέλου
Φωτογραφίες Βασίλης Κύρης
Επιμέλεια Φωτογράφισης Νικόλας Γεωργίου
Τεύχος Νοεμβρίου 2015
