Μήπως δυσκολεύεσαι να πεις «όχι» επειδή δεν θέλεις να είσαι αγενής; Υπάρχει κάποιος γύρω σου τον οποίο καλύπτεις πάντα, επειδή είναι σταθερά αργός στη ζωή του, ή συχνά ενεργεί ανεύθυνα; Μήπως βοηθάς πάντα όσους βρίσκονται κοντά σου αλλά κανείς δεν είναι εκεί για εσένα όταν χρειάζεσαι κάποιον δίπλα σου; Έχεις αισθανθεί ποτέ εκτός τόπου και χρόνου ή εξαντλημένη λόγω της συμπεριφοράς κάποιου άλλου; Εάν η απάντηση σε όλες (ή σε κάποιες από) αυτές τις ερωτήσεις είναι “ναι”, τότε καιρός είναι να αποδεχθείς ότι σου λείπει κάτι σημαντικό. Θέσε τα όρια σου.
Τι ακριβώς είναι τα όρια;
Είμαι βέβαιη ότι όλοι μας μπορούμε να ορίσουμε την έννοια του ορίου. Στην πραγματικότητα είναι ένα σημάδι που λέει “Ως εδώ”. Ένας αόρατος φράχτης που χωρίζει το σπίτι του γείτονά μας από το δικό μας. Καθόλου δύσκολο να το δούμε και να το κατανοήσουμε. Όμως, όταν πρόκειται για την προσωπική μας ζωή, τα όρια γίνονται πολύ πιο λεπτά. Πολύ πιο περίπλοκα.
Τι είναι τελικά τα όρια; Λειτουργούν σαν «φράχτες» που έχουν σαν σκοπό να εμποδίζουν τους ανθρώπους να έρχονται στο χώρο μας και να μας κακοποιούν. Μας αποτρέπουν από το να εισχωρούμε εμείς στο χώρο των άλλων και να κάνουμε κατάχρηση αυτού του χώρου. Μας δίνουν μια καλή ευκαιρία να αποκτήσουμε την αίσθηση του «ποιοι είμαστε» και τι ανεχόμαστε στην πραγματικότητα. Ο καθορισμός ορίων είναι ένα σημαντικό μέρος της εδραίωσης της ταυτότητας κάποιου και είναι μια κρίσιμη πτυχή της ψυχικής υγείας και ευεξίας. Τα όρια μπορεί να είναι φυσικά ή συναισθηματικά και μπορεί να κυμαίνονται από χαλαρά έως εντελώς άκαμπτα. Η υγιής ισορροπία των ορίων συχνά ορίζεται κάπου ανάμεσα στα δύο άκρα και αποτελεί κρίσιμο συστατικό της αυτοφροντίδας. Τόσο στην εργασία όσο και στις προσωπικές σχέσεις, τα λανθασμένα όρια οδηγούν σε δυσαρέσκεια, θυμό και ψυχική εξάντληση.
“Έχω ανύπαρκτα όρια, τι πρέπει να κάνω;”
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να πάρεις μια βαθιά ανάσα και να ανακαλύψεις μέσα σου την ελπίδα. Στην ουσία, τα όρια, είναι ρευστά και ευέλικτα. Αυτό που πρέπει εσύ να κάνεις για αρχή είναι να συνειδητοποιήσεις ότι ΔΕΝ έχεις όρια ή ότι τα όριά σου είναι σχεδόν αόρατα! Οπότε πρέπει να ξεκινήσεις να βάζεις καινούργια ή να τα επεκτείνεις προκειμένου να προστατευθείς! Και να ελπίζεις πως τα όρια αυτά θα τα δουν και θα τα ανακαλύψουν και οι άλλοι μετά από σένα!
Το κλειδί για να ξεκινήσει όλο αυτό και να ευδοκιμήσει στη συνέχεια είναι μόνο μια λέξη… Σεβασμός! Του εαυτού σου πρώτα και των ανθρώπων γύρω σου στη συνέχεια…
Μπορώ να αλλάξω τα όρια που έχω ήδη βάλει;
Φυσικά και μπορείς! Είναι φυσιολογικό τα όρια να αλλάζουν καθώς κερδίζεις μεγαλύτερη εμπειρία ζωής. Είναι αναφαίρετο δικαίωμά σου να αλλάζεις γνώμη για τα όρια σου όποτε εσύ το κρίνεις αναγκαίο! Θέσε τα όρια σου. Και φρόντισε να ευέλικτα. Δεν γίνεται να έχεις τα ίδια όρια σε όλους τους τομείς. Για παράδειγμα, τα υγιή όρια ενός ατόμου με έναν ρομαντικό σύντροφο θα είναι πολύ διαφορετικά από τα υγιή όρια του ίδιου ατόμου με έναν εργοδότη ή με έναν συνεργάτη.
Ανάμεσα στις συνέπειες μιας μη υγιούς οριοθέτησης, περιλαμβάνεται άγχος, οικονομικά βάρη και σπατάλη χρόνου. Σε ζητήματα σχέσεων μπορεί να προκληθεί έντονη ψυχική δυσφορία. Με άλλα λόγια, η έλλειψη υγιών ορίων έχει τη δύναμη να επηρεάσει αρνητικά όλες τις πτυχές της ζωής σου.
Θέσε τα όρια σου με αυτοπεποίθηση! Τι να κάνεις;
1. Σε γενικές γραμμές, το κλειδί για τον καθορισμό ορίων είναι πρώτα να καταλάβεις τι θέλεις από τις διάφορες σχέσεις σου, να ορίσεις όρια με βάση αυτές τις επιθυμίες και, στη συνέχεια, να είσαι σαφής με τον εαυτό σου και με τους άλλους σχετικά με αυτά τα όρια.
2. Μάθε να λες όχι. Μπορείς να πεις όχι χωρίς καμία εξήγηση, γιατί είναι αναφαίρετο δικαίωμά σου και χωρίς να πρέπει να παρέχεις συναισθηματική στήριξη στη συνέχεια, στο άτομο που λες το όχι!
3. Να είσαι κατηγορηματική. Η κατηγορηματική γλώσσα είναι ξεκάθαρη και αδιαπραγμάτευτη, χωρίς να κατηγορεί ή να απειλεί τον παραλήπτη.
Βάζοντας όρια στη σχέση σου
Πώς μπορείς εσύ με τον σύντροφό σου να γνωρίζετε τα όρια ο ένας του άλλου; Πως θα χτίσετε μια όμορφη σχέση; Υπάρχει μόνο ένας τρόπος… Μιλώντας! Η επικοινωνία είναι πραγματικά το κλειδί για μια υγιή σχέση και τα όρια αποτελούν σημαντικό μέρος μιας συνεχιζόμενης συνομιλίας μεταξύ εσένα και του συντρόφου σου. Η συζήτηση για τα όρια μπορεί να συμβεί όποτε, όπου κι αν είναι! Εάν ο σύντροφός σου κάνει κάτι που σ’ αρέσει ή δεν σ’ αρέσει, ενημέρωσέ τον. Ένα απλό, “ξέρεις, μου αρέσει πολύ όταν …” ή “Δεν νιώθω άνετα όταν …” τους αφήνει να ξέρουν τι συμβαίνει. Και αν δεν είσαι ξεκάθαρη εσύ για τα όρια του συντρόφου σου, απλώς ρώτησέ τον! Ερωτήσεις όπως “Είναι εντάξει;” ή “Είσαι άνετα με αυτό;” μπορεί να βοηθήσει στην έναρξη της συνομιλίας. Μην υποτιμάτε ποτέ τη δύναμη της ερώτησης. Μπορείτε να ρωτήσετε εάν η αγκαλιά είναι εντάξει ή εάν μπορείτε να κάνετε μια προσωπική ερώτηση.
Απλώς θυμήσου: εάν δεν θέλεις να μιλήσεις για τα όριά σου με τον σύντροφό σου επειδή φοβάσαι ότι θα αντιδράσει με θυμό ή βία, αυτό είναι προειδοποιητικό σημάδι ότι η σχέση σας μπορεί να είναι ανθυγιεινή ή καταχρηστική.
Σε κάθε σχέση ζωής, τα υγιή όρια είναι κρίσιμα για μια ευτυχισμένη και λειτουργική συνύπαρξη για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Σκέψου όλες τις τοξικές σχέσεις που είχες ως τώρα στη ζωή σου. Γιατί ήταν τοξικές; Επειδή είτε ο ένας από εσάς είτε και οι δύο σας είχατε κακώς καθορισμένα όρια. Για ποια όρια μιλάω εδώ; Για όλα ανεξαιρέτως τα όρια: Συναισθηματικά, ψυχολογικά, πνευματικά, φυσικά, εσωτερικά, ακόμα και σεξουαλικά.
Tips για μια ευτυχισμένη ζωή
- Πρέπει όλοι να κατανοήσουμε κάτι απόλυτα: Το “Όχι” είναι μια πλήρης πρόταση! Δε χρειάζεται δίπλα ούτε ουσιαστικά ούτε ρήματα για να καταλάβουμε το νόημά της. Όταν τη λέμε και όταν την ακούμε επιβάλλεται να τη σεβόμαστε!
- Συνειδητοποίησε πως δεν είναι δική σου δουλειά να κάνεις τον άλλον ευτυχισμένο αν δεν τα καταφέρνει μόνος του. Όλοι μας έχουμε ακούσει την φράση: «Η αληθινή ευτυχία προέρχεται από μέσα μας». Κι αμέσως ερχόμαστε να αναρωτηθούμε: τότε πως αλήθεια θα κάνω εγώ τον άλλον ευτυχισμένο; Τι προσδοκίες έχω; Όμως η αλήθεια είναι μία. Δεν μπορείς να κάνεις τον άλλον ευτυχισμένο, αν εκείνος δεν προσπαθεί γι’ αυτό. Η μόνη ευτυχία που μπορείς να ελέγξεις είναι ο εαυτός σου. Εάν κάποιος άλλος χρειάζεται να συμπεριφέρεσαι με έναν συγκεκριμένο τρόπο για να είναι ευτυχισμένος, τότε δεν θα είσαι εσύ ευτυχισμένη. Εκεί ακριβώς μπαίνουν τα όρια.
- Τα όρια είναι ένας τρόπος να προστατευτείς από την τοξικότητα των άλλων. Είναι ένας σπουδαίος τρόπος να τιμήσεις το χώρο σου. Να τιμήσεις τον εαυτό σου, την μέχρι τώρα ζωή σου, τις υποσχέσεις που έχεις δώσει στον εαυτό σου και τα όνειρά σου! Αν δεν τα τιμήσεις εσύ όλα αυτά, κανείς δεν θα το κάνει για σένα!
- Θέσε τα όρια σου. Δεν μπορείς να περιμένεις από τους ανθρώπους να σεβαστούν τα όριά σου, αν δεν τους δείξεις ποια είναι! Οι υποθέσεις, σε αυτή την περίπτωση μόνο κακό μπορούν να κάνουν. Πρέπει να στοχεύεις σε μία άμεση και ειλικρινή επικοινωνία! Δύσκολος ο δρόμος, όμως απαραίτητος για υγιείς σχέσεις!
Η υποχρέωση της οριοθέτησης
Όταν βάζουμε όρια στη ζωή μας δεν σημαίνει ότι χτίζουμε τείχη για να κρατήσουμε τους ανθρώπους έξω. Στην πραγματικότητα σημαίνει ενίσχυση των σχέσεων μας. Είναι σαν την κεντρική πόρτα στο σπίτι μας. Πρέπει να χτυπήσει ο άλλος το κουδούνι για να μπει μέσα. Αν κάποιος την καταστρέψει, τότε κινδυνεύουμε να εισέλθουν στο χώρο μας άνθρωποι και καταστάσεις που μπορούν να μας κάνουν κακό. Να θυμάσαι πάντα πως:
Έχεις το δικαίωμα να πεις όχι χωρίς να αισθάνεσαι ένοχη.
Έχεις το δικαίωμα να σε αντιμετωπίζουν με σεβασμό.
Έχεις το δικαίωμα να θεωρείς τις δικές σου ανάγκες το ίδιο σημαντικές με των άλλων.
Έχεις το δικαίωμα να δέχεσαι τα λάθη και τις αποτυχίες σου.
Έχεις το δικαίωμα να μην ανταποκρίνεσαι στις παράλογες προσδοκίες άλλων.
Όρια: Η προστασία της σχέσης
Τα όρια προστατεύουν τις σχέσεις, τις κάθε είδους σχέσεις, από το να γίνουν ανασφαλείς. Με αυτόν τον τρόπο, πραγματικά μας φέρνουν πιο κοντά μεταξύ μας. Τα όρια βελτιώνουν την αυτοεκτίμησή! Τα όρια επιτρέπουν να διατηρούμε την συναισθηματική μας ενέργεια! Αυτό που λέω συχνά στους ανθρώπους που ζητούν τη συμβουλή μου είναι κάτι πολύ απλό… να “Προσπάθησε να βάζεις πάντα όρια που εναρμονίζονται με την ηθική και τις αξίες σου. Μόνο έτσι θα χτίσεις μια υγιή προσωπικότητα άξια να αγαπήσει και να αγαπηθεί! Και μη βάζεις ποτέ όρια στα όνειρά σου!”
Για να μπορέσεις να γίνεις όσο πιο ευτυχισμένη μπορείς, δε χρειάζεται να προσπαθείς να είσαι τέλεια. Μάθε να βάζεις τελεία.
Φωτογραφία Anete Lusina.
Κείμενο της Certified Life & Business Coach και Επικοινωνιολόγου Αφροδίτης Χόντου.
