Το λανσάρισμα της επωνυμίας “Khy” της Kylie Jenner, με την πρώτη σειρά να απαρτίζεται από 12 υπερδιαφημισμένα faux leather κομμάτια, μας γέμισε με ερωτηματικά. Σε κάθε γωνιά της βιομηχανίας μόδας, έχει εισχωρήσει το συνθετικό δέρμα, αποτελώντας το μεγάλο όπλο που ψάχναμε ενάντια στη βάναυση παραγωγή γνήσιου δέρματος. Το όπλο αυτό όμως, όπως αναφέρουν και οι ειδικοί, φαίνεται να στρέφεται εναντίον μας.
Faux leather: Το δέρμα με τις αμέτρητες ονομασίες
Το faux leather/pleather, γνωστό και ως συνθετικό δέρμα, vegan leather ή δερματίνη, είναι ο νέος αντικαταστάτης του πραγματικού δέρματος. Η κατασκευή του βασίζεται κυρίως στην χρήση πετρελαίου. Ενώ το faux δέρμα έχει πολλές ίδιες ιδιότητες με το γνήσιο δέρμα, δεν βλάπτει τα ζώα κατά την διάρκεια της παραγωγής του. Όπως το πραγματικό δέρμα έτσι και το faux leather έχει μαλακή υφή, γυαλιστερή όψη και είναι αδιάβροχο. Αν και λιγότερο ανθεκτικό από το πραγματικό δέρμα, είναι σε επίπεδο fast-fashion, ικανοποιητικό και πιο φθηνό από το δέρμα ζώων. Με τον πλανήτη να προσπαθεί ασταμάτητα να στρέψει το ενδιαφέρον του σε ηθικές πρακτικές και cruelty-free προϊόντα, το faux leather βαφτίστηκε vegan και ενθουσιάζει τους καταναλωτές με την εμφάνιση του στις περιγραφές ρούχων, αξεσουάρ και είδη σπιτιού σε e-shop παγκοσμίως.
O “από μηχανής θεός” των υφασμάτων
Τα περισσότερα συνθετικά και vegan δέρματα είναι προϊόντα της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων και δεν υπάρχει σύστημα για την ανακύκλωσή τους. Με την αγορά τους, συμβάλλουμε όλοι στην δημιουργία ενός υλικού “τέρατος”, η παραγωγή του οποίου είναι ως ένα βαθμό υπαίτια της κλιματικής κρίσης και της ρύπανσης που καταστρέφει τα οικοσυστήματα μας. Στην περίπτωση των “φυτικών” δερμάτων που κατασκευάζονται, για παράδειγμα, από υπολείμματα τροφίμων όπως φύλλα ανανά ή φλούδες καρύδας, το υλικό δεν μπορεί να λειτουργήσει με την απαιτούμενη αντοχή, ανθεκτικότητα και σταθερότητα χρώματος που απαιτείται για το δέρμα, εκτός εάν αναμειχθεί με συνθετικά πολυμερή (πλαστικό) για ενίσχυση. Έτσι, στην πραγματικότητα, το φυτικό δέρμα έχει συνήθως “επικάλυψη” πλαστικού.
Όλοι οι δρόμοι καταλήγουν στις… χωματερές
Η Jocelyn Whipple, ειδικός υλικών και υπεύθυνη στην εταιρεία συμβούλων βιώσιμης μόδας “The Right Project”, αναφέρει ότι “το ψεύτικο δέρμα είναι ένας ανακριβής και ασαφής όρος. Συνοδεύεται με όλα τα υπονοούμενα γύρω από τις θετικές εγγενείς ιδιότητες του δέρματος. Απέχει πολύ από τις ανάξιες ιδιότητες του πλαστικού ως πρώτη ύλη όσον αφορά την αντοχή, τη μακροζωία και τη φυσική κομποστοποίηση”. Η Whipple συμπληρώνει ότι “είναι αναγκαίο να υπάρχει σαφής κατανόηση ολόκληρου του κύκλου ζωής του προϊόντος. Και εν τέλει, του τι συμβαίνει στο τέλος της ζωής του”.
Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκονται και οι απόψεις του Yayra Agbofah, ιδρυτή της εκπαιδευτικής κοινότητας Revival. Υποστηρίζει ότι βρίσκει μεγάλες ποσότητες faux δέρματος σε χώρους υγειονομικής ταφής στην Accra, πρωτεύουσα της Γκάνα. Ο Agbofah, στην προσπάθεια της Revival για εύρεση δημιουργικών μεθόδων διαχείρισης των παγκόσμιων κλωστοϋφαντουργικών απορριμμάτων στη δυτική Αφρική ισχυρίζεται ότι “το ψεύτικο δέρμα – PU [δέρμα πολυουρεθάνης] ή PVC [πολυβινυλοχλωρίδιο] – είναι ένα προβληματικό υλικό λόγω της συνθετικής του φύσης. Συμβάλλει στην περιβαλλοντική βλάβη κατά την παραγωγή και την απόρριψη”.
Η λύση δεν είναι το γνήσιο δέρμα
Το παράδοξο του χρονικού “Δέρμα και Μόδα” είναι ότι παρόλο που το συνθετικό δέρμα είναι βλαβερό για το περιβάλλον, στο ίδιο χαμηλό επίπεδο βρίσκεται και το γνήσιο δέρμα. Οι λόγοι είναι προφανείς. Η πλειοψηφία των ζώων στο εμπόριο δέρματος “κουβαλάει στην πλάτη της” μεγάλο μερίδιο από την βαναυσότητα της βιομηχανίας μόδας. Όπως αναφέρεται και στο speciesunite.com, τα ζώα ζουν την σύντομη ζωή τους σε συνθήκες συνωστισμού. Στη συνέχεια αντιμετωπίζουν ένα εξαντλητικό ταξίδι στο σφαγείο και κατά την άφιξή τους, αντιμετωπίζουν φρικτό θάνατο.
Και αν οι φρικτές πρακτικές απέναντι στα ζώα δεν είναι αρκετές, το πρόβλημα συνεχίζεται και στην υπόλοιπη “ζωή” του ρούχου. Το πραγματικό δέρμα δεν είναι βιοδιασπώμενο. Το δέρμα που προέρχεται από ζώα, μπορεί μεν να είναι φυσικό αλλά οι χημικές ουσίες οι οποίες βυθίζονται σε αυτό κατά την επεξεργασία του, δεν είναι. Διαπιστώθηκε από ειδικούς ότι 170 χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για τη δέψη δέρματος θα μπορούσαν να βλάψουν το έδαφος και τα ζώα και να επιδεινώσουν την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η χρήση μολύβδου, κυανίου και φορμαλδεΰδης κατά την επεξεργασία των υφασμάτων, συνοδεύεται από υπερβολική ποσότητα χημικών ουσιών που είναι αρκετά τοξικές. Μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις βλάπτουν τους ανθρώπους που κατοικούν κοντά στα βυρσοδεψεία.
Δείγματα εξέλιξης
Η λύση δεν είναι απλή. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει νομοθεσία που να ρυθμίζει την παραγωγή ή τη χρήση αυτών των υλικών. Ενώ οι πλαστικές σακούλες μιας χρήσης έχουν φορολογηθεί, δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει μια μάρκα να εκτοξεύει πλαστικά ρούχα. Πρόκειται για μια αλλαγή ολόκληρου του συστήματος. Μια χρονοβόρα -και επίπονη για τις πολυεθνικές- διαδικασία. Για την ώρα, υπάρχουν δείγματα εξέλιξης και αλλαγής απέναντι στην παραγωγή δέρματος ανά τον κόσμο. Η προοδευτική εταιρεία Ganni με έδρα την Κοπεγχάγη έχει υποσχεθεί να σταματήσει να χρησιμοποιεί παρθένο δέρμα ζώων μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Ακολουθώντας αυτή την περιβαλλοντική και ηθική δέσμευση, η τσάντα “Bou” της επωνυμίας είναι κατασκευασμένη από υλικό που έχει αναπτυχθεί από βακτήρια.
Ας μην ξεχνάμε και την προσπάθεια της Deadwood Studios, μια μάρκα εναλλακτικών δερμάτων με έδρα τη Στοκχόλμη. Προσφέρει κομμάτια φτιαγμένα από αυτό που αποκαλεί “υλικό που μοιάζει με δέρμα”, κατασκευασμένο από κάκτους. Επιπλέον, υπάρχει και το Mirum. Ένα νέο, φυτικό υλικό, για υποδήματα, ρουχισμό, αυτοκίνητα, αξεσουάρ και ταπετσαρίες που είναι 100% plastic-free με δυνατότητα ανακύκλωσης. Η μάρκα υποδημάτων Camper, έχει προϊόντα κατασκευασμένα από Mirum. Το ίδιο φυτικό υλικό χρησιμοποίησε και η Stella McCartney στην πασαρέλα της τον Σεπτέμβριο του 2023.
Aλλάζοντας συνήθειες
Όλα αυτά μπορεί να φαντάζουν μακρινά για πολλούς από εμάς. Δεν είναι. Όσο αναίσθητοι και αν έχουμε γίνει θυσιάζοντας το σύστημα αξιών μας σε ένα καρτελάκι τιμών, οφείλουμε στον εαυτό μας να αλλάξουμε. Σε μικρή κλίμακα, το πρόβλημα βρίσκεται στο ίδιο το σπίτι μας. Πιο συγκεκριμένα στη ντουλάπα μας. Δεν μπορώ να θυμηθώ την τελευταία φορά που αγόρασα faux δέρμα και δεν καταστράφηκε μέσα στους επόμενους μήνες. Αυτό δεν στοιχίζει μόνο χρήματα αλλά και κόπο. Ρούχα που μας αρέσουν καταστρέφονται έτσι κι αλλιώς και δεν υπάρχει η δυνατότητα επιδιόρθωσής τους. Ποια είναι όμως η λύση σε αυτό;
Αν δεν έχουμε πρόσβαση στις προαναφερθείσες επωνυμίες, τότε επόμενη στάση είναι το γειτονικό μας thrift κατάστημα. Επόμενος στόχος από την άλλη είναι η αλλαγή στις συνήθειες μας απέναντι στο δέρμα. Η σωστή περιποίηση των ήδη υπαρχόντων κομματιών από δέρμα στην συλλογή μας είναι ζωτικής σημασίας. Ενώ η στροφή στο attitude “δεν χρειάζομαι άλλο ένα δερμάτινο μπουφάν και ας μου λέει η Kylie Jenner ότι είναι in” έχει μεγαλύτερη επιρροή από ό,τι μπορεί ο καθένας να φανταστεί.
Kεντρική φωτογραφία, Kylie Jenner.
Κείμενο, Εύα Συμεωνίδου.
