Ενσαρκώνοντας τον Παζολίνι, ονομάζεται η πρωτότυπη και πολύ ιδιαίτερη παράσταση στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του ιδρύματος Ωνάση που έγινε αμέσως sold out για όλες τις ημέρες. Αναμενόμενο, γιατί δεν έχεις συχνά την ευκαιρία να δεις την μοναδική ηθοποιό Tilda Swinton να ενδύεται με αξεπέραστο τρόπο τα κοστούμια των ταινιών του Παζολίνι από τον ιστορικό μόδας Olivier Saillard. Ένα τελετουργικό ντεφιλέ και μαζί, ένας απόλυτα ιδιοσυγκρασιακός φόρος τιμής στον μεγάλο αντικομφορμιστή κινηματογραφιστή, ποιητή και ακτιβιστή Πιερ Πάολο Παζολίνι. Το εμβληματικό δρώμενο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2021 στο φεστιβάλ “Romaison” της Ρώμης και το 2022 στο Παρίσι στο “Fondazione Sozzani” για το φεστιβάλ σύγχρονων τεχνών “Festival d’Automne”.
Η υψηλή κινηματογραφική μόδα συναντά την υψηλή τέχνη
Ο Παζολίνι υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πνευματικές μορφές της σύγχρονης Ιταλίας κατεξοχήν εκφραστής της αμφισβήτησης της εποχής του. Γεννήθηκε και έζησε την μισή από την σύντομη ζωή του στην ιταλική επαρχία και την άλλη μισή στις φτωχογειτονιές της Ρώμης. Επηρεάστηκε από την απλή αγροτική ζωή αλλά και από την σκληρή ζωή της πόλης. Κάθε ταινία του προκαλούσε σκάνδαλο.
Αυτό που θα δουν οι λίγοι και τυχεροί στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του ιδρύματος Ωνάση είναι μια πρωτότυπη παράσταση-ζωντανή εγκατάσταση που εμπνεύστηκαν ο ιστορικός μόδας Olivier Saillard και η Βρετανίδα ηθοποιός Tilda Swinton. Η υψηλή κινηματογραφική μόδα συναντά την υψηλή τέχνη έχοντας ως καμβά το σώμα της Tilda Swinton. Πάνω και διαμέσου του σώματος εγγράφεται ως γεγονός μια συλλογή με περισσότερα από τριάντα κοστούμια και αντικείμενα. Τα σχεδίαζε τις δεκαετίες 1960 και 1970 ο Danilo Donati και ετοίμαζε το ατελιέ Farani για τις ταινίες του Ιταλού σκηνοθέτη.
Ο Ηρώδης φορούσε καφτάνι Βεδουίνων
Η ηθοποιός θα ενδυθεί κοστούμια και αντικείμενα που είναι από μόνα τους έργα τέχνης και ανήκουν στην εύθραυστη κληρονομιά του Παζολίνι. Αρχής γενομένης με το βιβλικό, εμπνευσμένο από τα καφτάνια των Βεδουίνων, κοστούμι του Ηρώδη στο “Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο” 1964. Το χειροποίητο απ’ άκρη σ’ άκρη και διακοσμημένο με φτερά και όστρακα κοστούμι και στέμμα που φορούσε η Silvana Mangano στον “Οιδίποδα Τύραννο” 1967. Ρούχα και αντικείμενα από την εξωτική ταινία “Χίλιες και μία νύχτες” 1974 αλλά και το σαρωτικό φιλμ “Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα” 1975.
Στην παράσταση η ίδια η Swinton, σαν μια σιωπηλή κούκλα βιτρίνας, φορά ένα ένα τα κοστούμια. Αιχμαλωτισμένη στο ύφασμα, δεν ερμηνεύει τους ρόλους των ηθοποιών που τα φόρεσαν. Αντιθέτως, ο ρόλος της είναι ακριβώς η απουσία ρόλου. Αναδεικνύοντας ένα ορφανό πλέον κοστούμι, αποκομμένο από το σώμα, από τους ηθοποιούς, από τις ταινίες. Ένδυμα που είναι ικανό να συγκινήσει, έτσι όπως εμφανίζεται μέσα στην ιερατική μοναξιά του.
H “ραχοκοκαλιά” της παράστασης
“Με ενδιέφερε να δω με ποιον τρόπο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ξανά ρούχα που δεν ήταν συνδεδεμένα με μια εποχή, με την αγορά, με τον καταναλωτισμό και τη μόδα”, δηλώνει εμφατικά ο Olivier Saillard. “Αυτά τα κοστούμια είναι ρούχα εργασίας. Είναι πολύ δύσκολη η επανάχρηση ενδυμάτων σκηνής όταν ο ηθοποιός δεν είναι πλέον παρών, είναι σαν να έχει εγκαταλειφθεί. Εκείνα τα τεράστια φορέματα από βραστό μαλλί στις εμβληματικές ταινίες του Παζολίνι ήταν τόσο βαριά. Σχεδιάστηκαν πραγματικά για να δώσουν μια “ραχοκοκαλιά” στον ηθοποιό και να αρνηθούν ότι ανήκει στον 20ο αιώνα.”Η παράσταση ακολουθεί τη διαδικασία που οδηγεί στην έκθεση. Ξεκινά με την ανακάλυψη των έργων, την ταυτοποίηση και την αξιολόγησή τους, την έκθεσή τους και την κίνηση των ρούχων.
Από τον Τζιότο στον Παζολίνι
Ο Olivier Saillard δηλώνει ότι μαζί με την Tilda Swinton διάλεξαν τα ρούχα που πιστεύουν ότι ενσαρκώνουν καλύτερα τον Παζολίνι αλλά ζουν στη δική τους μνήμη. Λέει χαρακτηριστικά: “Πήραμε τα κοστούμια που φορούσαν οι πρωταγωνιστές των ταινιών, οι δεύτεροι ηθοποιοί και οι πρόσθετοι. Διαλέξαμε τα πιο αξιόλογα, τα πιο ζωντανά, αυτά που κουβαλούν περισσότερο τις αναμνήσεις μας.
Στην πραγματικότητα, η παράσταση πραγματεύεται ακριβώς αυτό. Tην υπόσταση που έχουν τα κοστούμια όταν δεν συνοδεύουν πλέον έναν ηθοποιό αλλά βρίσκονται σε ένα σχεδόν διαφανές βάθρο. Πως είναι δυνατόν ο επισκέπτης της παράστασης βλέποντας τα να μπορεί να ανακαλέσει την ταινία. Nα σκεφτεί τι ενέπνευσε τη δημιουργία τους. Έτσι, για παράδειγμα, κοιτάξαμε τοιχογραφίες του Τζιότο και χειρονομίες που είχαν εμπνεύσει τα κοστούμια και επιστρέφοντας σε αυτό, αντί στις ταινίες, πλησιάσαμε πολύ περισσότερο το νόημά τους”.
Η παράσταση “Ενσαρκώνοντας τον Παζολίνι”, θα πραγματοποιηθεί στην Στέγη 11-16 Δεκέμβρη.
Κεντρική φωτογραφία, Οnassis Stegi.
Kείμενο, Μίνα Καραγιάννη Μουσειολόγος – Επιμελήτρια /@museum.ephemera
