Αποφάσεις… Η ζωή μας όλη είναι γεμάτη απ’ αυτές. Από το τι θα φάμε για πρωινό, μέχρι πόσα παιδιά θέλουμε να κάνουμε και ποια δουλειά μας ταιριάζει καλύτερα. Αποφάσεις που καθορίζουν τη ζωή μας άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο. Όσο κι αν πολλοί από εμάς έχουμε μπει στον πειρασμό να στρίψουμε ένα νόμισμα ψηλά στον αέρα και να αφήσουμε τη μοίρα ή την τύχη να πάρει απόφαση για μας, συνήθως δεν το κάνουμε. Για πολλές από τις σχετικά μικρές αποφάσεις που λαμβάνουμε κάθε μέρα, το να ρίξεις ένα κέρμα μπορεί να είναι έως και διασκεδαστικό. Όμως, για τις πολύπλοκες και σημαντικές αποφάσεις της ζωής μας, επενδύουμε χρόνο, έρευνα, προσπάθεια και ψυχική ενέργεια προσπαθώντας να καταλήξουμε στο σωστό συμπέρασμα.
Μην υποτιμάς ποτέ τις συνθήκες
Άλλοτε αποφασίζουμε με τη λογική, άλλοτε με το συναίσθημα κι άλλοτε αφήνουμε τη μοίρα να αποφασίσει για μας. Τι γίνεται όμως όταν κάνουμε μια λάθος επιλογή που καθορίζει τη ζωή μας; Και γιατί άνθρωποι με υψηλό δείκτη ευφυΐας παίρνουν συχνά τις λάθος αποφάσεις; Με απασχολούσε πάντοτε πως γίνεται, πολλοί έξυπνοι και πετυχημένοι άνθρωποι και ηγέτες να κάνουν απίστευτα λάθη και να καταστρέφουν τη ζωή και την καριέρα τους. Κατέληξα, πως το να είσαι έξυπνος και ταλαντούχος δεν εγγυάται πως θα λάβεις πάντοτε τις καλύτερες αποφάσεις. Κι αυτό γιατί όλοι οι άνθρωποι δεν μπορούμε να κάνουμε τα πάντα καλά. Ένας έξυπνος άνθρωπος μπορεί να πάρει μια πολύ κακή απόφαση όταν τον βάλεις να λειτουργήσει σε ένα περιβάλλον αβέβαιο, ασαφή και απρόβλεπτο. Η υπερβολική εμπιστοσύνη στη λήψη αποφάσεων και το moto «η γνώση είναι δύναμη», τον κάνει να υπερεκτιμά πολλές φορές τον εαυτό του και να υποτιμά τις συνθήκες.
Η ζωή είναι ένα μεγάλο παιχνίδι. Αυτό που λειτούργησε πριν, μπορεί να μη λειτουργεί τώρα. Το να μάθουμε να είμαστε ευέλικτοι στη ζωή και τη δουλειά μας είναι ένα τεράστιο προσόν. Η διορατικότητα είναι άλλο ένα.
Να γιατί κάνεις λάθος επιλογές
Αν καταλάβουμε τις συνθήκες που οδηγούν σε λήψη λάθος αποφάσεων, ίσως μπορέσουμε να αποφύγουμε τις λάθος αποφάσεις στο μέλλον. Ας ρίξουμε μια ματιά σε κάποιους από τους λόγους για τους οποίους ακόμα και οι πιο έξυπνοι άνθρωποι κάνουν τις λάθος επιλογές:
- Υπερβολικό άγχος. Το άγχος έχει πολλές αρνητικές επιδράσεις. Όταν βρίσκεσαι σε κατάσταση έντονης αγχώδους διαταραχής δεν μπορείς να εκτιμήσεις σωστά καμία συνθήκη. Σαν αποτέλεσμα κινδυνεύεις να πάρεις λάθος αποφάσεις ακόμα και για σημαντικά προβλήματα που αφορούν τη ζωή σου.
- Συναισθηματική αδυναμία. Όταν έχεις αντιμετωπίσει δύσκολες και επώδυνες καταστάσεις που πιθανώς σου έχουν αφήσει συναισθηματικά κενά ή ελλείψεις, είναι εξαιρετικά πιθανό να εκτιμήσεις λάθος μια κατάσταση. Και να την ερμηνεύσεις με απουσία λογικής και κριτικής σκέψης. Είναι πολύ δύσκολο να λάβεις τη σωστή απόφαση όταν βρίσκεσαι σε κακή συναισθηματική κατάσταση.
- Ανίκητη νοοτροπία. Πόσο συχνά έχουμε δει τους έξυπνους ανθρώπους να υπερβάλλουν την πιθανότητα επιτυχίας και να υποτιμούν την πιθανότητα αποτυχίας; Η υπερβολική αυτοπεποίθηση καμιά φορά φτάνει τα όρια της αλαζονείας. Κι αυτό οδηγεί πάντα στη λήψη λάθος αποφάσεων με ανάλογα αποτελέσματα.
- Υπερβολικό ρίσκο. Πιστεύω ότι οι σωστές ενέργειες οδηγούν σε σωστά συναισθήματα και ότι η σωστή σκέψη οδηγεί σε σωστές ενέργειες. Το ρίσκο σε γενικές γραμμές είναι απόλυτα θεμιτό. Όμως το υπερβολικό ρίσκο που διέπεται από απουσία λογικής και σωστής συνεκτίμησης παραγόντων, μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε καταστροφή.
- Υπερβολική σκέψη. Πολλές φορές αφιερώνουμε ιδιαίτερα πολύ χρόνο αναλύοντας όλα τα πιθανά αποτελέσματα. Η υπερ-ανάλυση καθυστερεί τη λήψη δράσης και οδηγεί συχνά σε λάθος αποφάσεις και πίσω από την υπερ-ανάλυση κρύβεται ο φόβος της λανθασμένης επιλογής. Ένας φόβος, τον οποίο βιώνουν πολλοί έξυπνοι άνθρωποι, ειδικά σε καταστάσεις υψηλής πίεσης και σε υψηλές θέσεις εργασίας.
Μήπως αναγνωρίζεις πλευρές του εαυτού σου σε κάποια από τα παραπάνω παραδείγματα συμπεριφοράς; Την επόμενη φορά που θα βρεθείς μπροστά σε μια σημαντική απόφαση για τη ζωή σου, φρόντισε να αποφύγεις τις παγίδες.
Ελαχιστοποίησε τις πιθανότητες λήψης λάθος αποφάσεων
Η λήψη έξυπνων αποφάσεων δυστυχώς δεν διδάσκεται στο σχολείο. Απαιτεί μια συνύπαρξη έμφυτων και επίκτητων δεξιοτήτων που πρέπει να έχει ο καθένας μέσα του, ώστε να βγαίνουν στην επιφάνεια κάθε φορά που χρειάζεται. Δες πως μπορείς να ελαχιστοποιήσεις τις πιθανότητες των λάθος επιλογών.
- Απέκτησε αυτογνωσία. Δεν μπορείς να αλλάξεις αυτό που δεν γνωρίζεις. Μπορείς όμως να αλλάξεις τον εαυτό σου. Η αυτογνωσία θα σε βοηθήσει να αποφύγεις το υπερβολικό άγχος, να πιστέψεις στις ικανότητές σου και να βελτιώσεις τη δημιουργικότητά σου.
- Παραδέξου τα λάθη σου. Χρειάζεται θάρρος για να αναγνωρίσεις ότι ακόμα και εσύ κάνεις λάθη. Όμως είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των ευφυών ανθρώπων να αμφισβητούν ακόμα και τον εαυτό τους. Μελετούν εναλλακτικές μεθόδους προσέγγισης και συχνά χρησιμοποιούν ευέλικτες τεχνικές.
- Φτιάξε ένα στρατηγικό πλάνο. Κάθε φορά που θα πρέπει να λάβεις μια σημαντική απόφαση κάνε την εξής διαδικασία: Όρισε το πρόβλημα. Εξέτασε τις εναλλακτικές λύσεις. Προσδιόρισε την καλύτερη εναλλακτική λύση. Σκέψου πολύ απλά ποιο είναι το χειρότερο σενάριο που μπορεί να συμβεί και εφάρμοσε το στρατηγικό σου πλάνο. Το να είσαι έτοιμος ακόμα και για την αποτυχία, είναι δείγμα ευστροφίας.
Η χρησιμότητα των λάθος επιλογών
Η λήψη αποφάσεων είναι μια πολύπλοκη διαδικασία. Επηρεάζεται από το περιβάλλον, από την πίεση χρόνου και από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα. Δεν είναι εύκολο, και ποτέ δεν θα γίνει. Όλοι κάνουμε λάθη και όλοι πληρώνουμε τις συνέπειες αυτών των λαθών. Η ζωή όμως, μας δίνει ευκαιρίες να διορθώσουμε τα λάθη που έχουμε κάνει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Ανεξάρτητα από το τι κάνει κάποιος και πόσο σκληρά προσπαθεί, θα υπάρξει κάποια στιγμή στη ζωή του που θα πάρει μια λάθος απόφαση και θα υποχωρήσει στις παρορμήσεις του. Προσωπικά, πιστεύω πως είμαστε υπόλογοι μόνο στον εαυτό μας και πως ακόμα και το λάθος αποτελεί ένα κομμάτι αυτού που αποκαλούμε ζωή! Ας προσαρμόσουμε λοιπόν τον εαυτό μας για τις επιτυχίες και ας τον αγκαλιάσουμε στις αποτυχίες του. Να είμαστε περήφανοι, όχι για τα λάθη μας, αλλά για την προσωπικότητα που διαμορφώσαμε μέσα από τα λάθη του παρελθόντος.
Κείμενο της Certified Life & Business Coach και Επικοινωνιολόγου Αφροδίτης Χόντου, www.afroditihondou.com
