Το 57% των κοριτσιών και το 69% των LGBQ+ μαθητών γυμνασίου αναφέρουν συμπτώματα κατάθλιψης. Ένα στα τρία κορίτσια και ένας στους δύο έφηβους LGBQ+ εκφράζουν αυτοκτονικό ιδεασμό. Οι έφηβοι βιώνουν μια πίεση και η αναδυόμενη έρευνα αποδεικνύει πόσο κρίσιμη είναι η κοινωνική αποδοχή και η προσαρμογή στην ευημερία τους.
Όταν ρωτάμε τι συμβαίνει, μπορούμε να επισημάνουμε μυριάδες επιρροές. Όπως η αυξανόμενη πίεση για απόδοση στο σχολείο και τα εξωσχολικά μαθήματα, η επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η ενηλικίωση σε έναν κόσμο σχολικών πυροβολισμών και αλλαγής κλίματος. Πώς αυτοί οι παράγοντες οδηγούν σε κατάθλιψη και αυτοκτονία;
H απειλή της κοινωνικής απόρριψης
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι συνδεδεμένος ώστε να δίνει προτεραιότητα στην προσαρμογή πάνω από όλα. Στα χρόνια του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη, αν δεν συνδυαζόμασταν με την ομάδα, η ίδια η ασφάλειά μας θα ήταν σε κίνδυνο. Θα μπορούσαμε να χάσουμε πόρους και ευκαιρίες μέσα στη φυλή, ή να μας διώξουν και να αναγκαστούμε να επιβιώσουμε μόνοι μας. Η απειλή της κοινωνικής απόρριψης μπορεί να προκαλέσει μια ανοσολογική απόκριση στο σώμα. Αν και αυτό ακούγεται περίεργο, εξελικτικά ήταν προστατευτικό.
Αν δεχόμασταν επίθεση από μια αρκούδα ενώ προσπαθούσαμε να επιβιώσουμε μόνοι μας, το ανοσοποιητικό σύστημα θα ήταν έτοιμο να επουλώσει αυτές τις πληγές. Είναι ο τρόπος του σώματός μας να ξεφύγει από την απειλή. Αυτή η ανοσολογική απόκριση και η αντίστοιχη φλεγμονή που παράγει, αναγκάζουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος του εγκεφάλου, να υποχωρούν σε υπερβολικό κλάδεμα εγκεφαλικών περιοχών που είναι κρίσιμες για την ψυχική υγεία.
Έντονο κοινωνικό άγχος
Οι έφηβοι σήμερα βιώνουν κοινωνικό άγχος σε μεγεθυμένη κλίμακα. Πριν από είκοσι χρόνια, αν δεχόσαστε bullying στο διάδρομο του σχολείου, η εμπειρία ήταν ανάμεσα σε σας και στους λίγους ανθρώπους που στέκονταν εκεί. Τώρα, ένα συμβάν εκφοβισμού μπορεί να καταγραφεί και να αναρτηθεί στο διαδίκτυο για να το δει όλος ο κόσμος. Οι έφηβοι βιώνουν την απόρριψη στο σχολείο, μέσω κειμένου, σε εφαρμογές και σε ενότητες σχολίων.
Πολλοί έφηβοι αναφέρουν ότι για να είσαι δημοφιλής σήμερα, πρέπει να είσαι δημοφιλής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η χρήση πλατφορμών που μπορούν να μειώσουν την ευημερία και τα αισθήματα συνδεσιμότητας είναι συνδεδεμένη στην καθημερινή τους ζωή για κοινωνική επιβίωση. Όλα αυτά ισοδυναμούν με σημαντικό στρες και μια συνεχή ανοσολογική απόκριση που αλλάζει τη νευροβιολογία του εγκεφάλου τους.
Από το πρίσμα του κοινωνικού στρες και της προσαρμογής, είναι λογικό ότι οι νέοι LGBQ+ είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στο να αισθάνονται εξοστρακισμένοι και στιγματισμένοι. Για πάρα πολλούς λόγους τα κορίτσια βιώνουν επίσης περισσότερο άγχος από την κοινωνική απόρριψη από τους άντρες συνομηλίκους τους, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν περισσότερο από αυτές τις αρνητικές επιπτώσεις.
Ψάχνοντας τη λύση
Ο πιο γρήγορος τρόπος για να μετριαστεί η οδός απόκρισης στο κοινωνικό στρες είναι η δημιουργία κοινωνικής ασφάλειας-συνδεσιμότητας. Το αίσθημα ότι ο έφηβος είναι ορατός και αποδεκτός καταπραΰνει το νευρικό σύστημα. Ειδικά το πνευμονογαστρικό νεύρο, διακόπτοντας το άγχος και τη φλεγμονή και επαναφέροντας το σύστημα στην ομοιόσταση. Πρέπει να αναζητήσουμε τρόπους για να αυξήσουμε τη συνδεσιμότητα στη ζωή των εφήβων μας. Η υποστήριξη από φίλους μπορεί επίσης να βοηθήσει στον μετριασμό της σχέσης μεταξύ του ακραίου άγχους των εφήβων και των αυτοκτονικών σκέψεων. Σε μια μελέτη σε εφήβους, η κοινωνική υποστήριξη συνδέθηκε με μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. Όπως το να μπορούν να αντέχουν καλύτερα ορισμένους τύπους κοινωνικής σκληρότητας όπως ο εκφοβισμός.
Φέρε στο νου σου τις κοινές σκέψεις αυτοκτονίας που βιώνουν οι άνθρωποι. Για παράδειγμα “Δεν ανήκω πια”, ή “Είμαι βάρος για τους άλλους”. Ο τρόπος για να απαλύνουμε αυτές τις σκέψεις και τα συναισθήματα στους εφήβους μας είναι να τους ενημερώσουμε ότι ανήκουν. Είναι σημαντικά μέλη της “φυλής”. Έχουν σημασία. Όχι επειδή τα πήγαν καλά σε ένα τεστ, έκαναν το ταξίδι με την ομάδα του ποδοσφαίρου ή είναι σωματικά ελκυστικοί, όπως είναι συχνά η αντίληψη των εφήβων μας. Ακριβώς επειδή είναι. Όσο περισσότερο μπορούμε να δώσουμε στους εφήβους μας αυτές τις σταθερές βάσεις, τόσο πιο πιθανό είναι να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία την καταιγίδα της εφηβείας. Άλλωστε, οι μεγαλύτερες ευκαιρίες για σύνδεση, με τους γονείς και την ευρύτερη κοινότητα, είναι νευροπροστατευτικές.
Eνεργοποιώντας θετικά συναισθήματα
Το να μάθει κανείς να αναγνωρίζει και να χαρακτηρίζει συναισθήματα δεν έρχεται αυτόματα για πολλούς. Τα καλά νέα, ωστόσο, είναι ότι τα παιδιά μπορούν να μάθουν τρόπους να βοηθήσουν τον εαυτό τους όταν βιώνουν άγχος ή κατάθλιψη. Η ενθάρρυνση της αναγνώρισης των επιτευγμάτων, η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο μπορούν να επηρεαστούν οι διαθέσεις από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η αύξηση της υποστήριξης τόσο για αγόρια όσο και για κορίτσια είναι ένα θετικό βήμα καθώς προχωράμε προς έναν κόσμο μετά την πανδημία.
Κεντρική φωτογραφία Cottonbro Studio / Pexels.
Κείμενο Dr Μαρίζα Χατζησταματίου, Ψυχολόγος MSc, PhD, Διδάκτωρ Παν/μίου Θεσσαλίας. my-psychology.gr
