Ο Rick Lowe και οι επιμελητές Πολύνα Κοσμαδάκη και Γιώργος Τζιρτζιλάκης σε συνεργασία με την επιστημονική ομάδα του Μουσείου Mπενάκη και το αρχιτεκτονικό γραφείο ARΕΑ, ξεκίνησαν έναν διάλογο ανάμεσα στο ιστορικό υλικό της μόνιμης συλλογής του Μουσείου και στα έργα του καλλιτέχνη που εκπροσωπείται στη χώρα μας από την γκαλερί Gagosian.
Ο τίτλος της έκθεσης του Rick Lowe που θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Mπενάκη, είναι “Hic sunt dracones” (εδώ υπάρχουν δράκοντες): Χαρτογραφώντας το άγνωστο. Εμπνέεται από τον τρόπο με τον οποίο οι χαρτογράφοι του Μεσαίωνα απεικόνιζαν τόπους άγνωστους, εκτάσεις γης ή υδάτων που θεωρούσαν επικίνδυνες και οπωσδήποτε όχι οικείες, χρησιμοποιώντας δράκους, τέρατα ή άλλα φανταστικά όντα.
Ένας avant guard εικαστικός από τον αμερικάνικο Νότο
Ο διάσημος αφροαμερικανός Lowe γεννήθηκε το 1961 στην αγροτική Αλαμπάμα και σήμερα κατοικεί στο Χιούστον. Έχει εκθέσει στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου και έχει βραβευθεί για το έργο του που γεφυρώνει την εννοιολογική θεωρία με την πρακτική δράση. Όλη η οπτική του φέρνει μια νέα προοπτική για την επίλυση σύγχρονων προβλημάτων μέσω της τέχνης.
Η χαρτογράφηση του “άγνωστου” στις σημερινές γεωπολιτικές και κοινωνικές συνθήκες αποτελεί διαχρονική αναζήτηση του. Δημιούργησε μια σειρά από κοινωνικά project που τον οδήγησε ακόμα πιο βαθιά στην εξερεύνηση και στη διεύρυνση των πολιτικών και κοινωνικών του ανησυχιών, με αισθητικούς και με υποκειμενικούς όρους.
Η τέχνη ανοίγει δρόμους
Οι απροσδόκητες συνδέσεις των έργων του με έργα της μόνιμης συλλογής του μουσείου Μπενάκη, πλαισιωμένα από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό δημιουργούν έντονους αναστοχασμούς. Αναπτύσσεται στο χώρο μια εικαστική αφήγηση του κόσμου. Ιδιαίτερα των πιο σκοτεινών πτυχών του και μια φαντασιακή σύλληψη νέων κοσμολογιών και διαδρομών.
Δεδομένης της σύγχρονης συνθήκης, όπου τα πάντα διαρκώς καταγράφονται και ελέγχονται, η χαρτογράφηση αυτή μπορεί να υποδείξει έναν τρόπο να σκεφτούμε ξανά το σημείο που βρισκόμαστε. Όπως τι μπορεί να προσφέρει η σύγχρονη τέχνη και ερωτήματα που βρίσκονται στην καρδιά της καλλιτεχνικής πρακτικής του Lowe.
Η έλλειψη του GPS
Ως προέκταση των δράσεων του ο καλλιτέχνης έστρεψε την προσοχή του και στα αλληγορικά εργαλεία εικονογράφησης της χαρτογραφίας του Μεσαίωνα. Αν είναι δύσκολο και πολυπαραμετρικό να ορίσεις το “γνωστό” φαντάσου πόσο δύσκολο είναι να χαρτογραφήσεις το “άγνωστο”. Αν μάλιστα αυτό έπρεπε να το κάνεις κατά τον μεσαίωνα, τότε έπρεπε να βάλεις πολύ φαντασία στο χαρτί. Οι μεσαιωνικοί χρόνοι (5ος-15ος) είχαν μεγάλη κινητικότητα και οι χάρτες ήσαν πολύ απαραίτητοι.
Άκληροι αγρότες, φοιτητές, προσκυνητές, ιππότες, γυρολόγοι και κληρικοί γύριζαν από χώρα σε χώρα συναντώντας πολλά εμπόδια και δοκιμασίες. Ο ορίζοντας των ανθρώπων ήταν ο πνευματικός ορίζοντας της Χριστιανοσύνης. Σε συνδυασμό με το φολκλόρ και τους μύθους, έδινε πολλή φαντασία στα έργα και τις ημέρες τους. Ετσι, οι χαρτογράφοι που αναλάμβαναν το έργο της απεικόνισης του άγνωστου μέχρι τότε κόσμου, δανείζονταν παγανιστικά σύμβολα και τέρατα ώστε να λειτουργήσουν προειδοποιητικά. Ή και αποτρεπτικά για τους ταξιδευτές. Ο Lowe εμπνεύσθηκε από τους μεσαιωνικούς χαρτογράφους και δημιούργησε σύγχρονους εικονιστικούς “αντι-πίνακες”.
Πόρτα ανοιχτή στο άγνωστο
Πρωτοπόρος στο είδος της τέχνης της κοινωνικής πρακτικής, ο Lowe έχει εμπνεύσει γενιές σύγχρονων και αναδυόμενων καλλιτεχνών να σκεφτούν πιο κριτικά και στοχαστικά τους τρόπους με τους οποίους η τέχνη μπορεί να κατοικήσει στο χώρο, αλλά και να έχει αντίκτυπο στις κοινότητες. Τα μικρογραφικά μοτίβα και οι χαρτογραφήσεις του Rick Lowe πραγματεύονται αδιάκοπα το “άγνωστο”, το “αθέατο” και το “αχαρτογράφητο”. Aναμειγνύοντας μορφές της υλικής και της κοινωνικής χαρτογράφησης, της φαντασιακής και της ψυχικής χαρτογράφησης. Μορφές οι οποίες δεν αποκλείουν το ασυνείδητο, τις “κοινωνικές συμβολικές δράσεις” που ο θεωρητικός της λογοτεχνίας Fredric Jameson έχει αποκαλέσει “πολιτικό ασυνείδητο”. Μια επίσκεψη στην έκθεση ίσως σε βοηθήσει να ανοίξεις την πόρτα στο δικό σου άγνωστο.
Η έκθεσης του Rick Lowe “Hic sunt dracones” στο Μουσείο Mπενάκη θα διαρκέσει έως τις 30 Ιουλίου 2023.
Κείμενο Μίνα Καραγιάννη Μουσειολόγος – Επιμελήτρια.
