Aπό τους πιο γνωστούς και ευφυείς Ιάπωνες αρχιτέκτονες, ο 53χρονος Sou Fujimoto, υπογράφει δημόσια και ιδιωτικά κτίρια σε όλο τον κόσμο αφήνοντας το δικό του στίγμα στην αρχιτεκτονική. Η δουλειά του αρχιτέκτονα επικεντρώθηκε αρχικά στην Ιαπωνία σε έργα μικρής κλίμακας και το 2000 ίδρυσε τη Sou Fujimoto Architects. Λίγα χρόνια αργότερα, ο Fujimoto έγινε διάσημος όταν κέρδισε για τρεις συνεχόμενες χρονιές το βραβείο Architectural Review για ανερχόμενες προσωπικότητες στον κόσμο της αρχιτεκτονικής. Συγκεκριμένα, τιμήθηκε με το Grand Prix του Ινστιτούτου Αρχιτεκτόνων της Ιαπωνίας το 2008 και το 2012 με το βραβείο Golden Lion για τη συμμετοχή του στο Ιαπωνικό Περίπτερο της 13ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής στην Μπιενάλε της Βενετίας.
Σχεδιάζοντας το διάσημο εποχικό περίπτερο στη Serpentine Gallery του Λονδίνου
Το επόμενο καλοκαίρι, ο Fujimoto προσκλήθηκε να σχεδιάσει το διάσημο εποχικό περίπτερο στη Serpentine Gallery του Λονδίνου. Πλέον διδάσκει στα πανεπιστήμια του Τόκιο, του Κιότο και του Μινατό (Πανεπιστήμιο Keio). “Η αρχιτεκτονική μου φιλοσοφία συνδέει τη φύση και την αρχιτεκτονική, το μέσα με το έξω, το δημόσιο με το ιδιωτικό. Πιστεύω ότι ιδιαίτερα σήμερα ολόκληρος ο κόσμος είναι πολύπλοκος, καθώς διαμορφώνεται από διαφορετικές προοπτικές και σκέψεις. Αντί να βλέπω αυτά τα στοιχεία ως αντίφαση, επιδιώκω να βρω έναν τρόπο όμορφης ενσωμάτωσης”, έχει δηλώσει ο ίδιος. Η αρχιτεκτονική εγκατάσταση της Serpentine Gallery το 2013 ήταν μια προσωρινή δικτυωτή δομή από λεπτές ράβδους χάλυβα, κάτι σαν ένα σύννεφο από ατσάλι.
Ήταν 42 χρονών τότε και ήταν ο νεότερος αρχιτέκτονας που ανέλαβε να φέρει μια νέα πειραματική πρόταση στον σχεδιασμό της εγκατάστασης της γκαλερί και ο τρίτος Γιαπωνέζος, μετά τους Toyo Ito το 2002 και Sanaa το 2009. “Ήθελα να δημιουργήσω μια δομή που να είναι κάτι μεταξύ αρχιτεκτονικής και φύσης”, εξηγεί, “κάτι σαν την πρωτόγονη αρχή ενός κτιρίου”. Το περίπτερο δεν είχε τοίχους ή σκεπή, αλλά φάνταζε ως ένα ατσάλινο matrix που επεκτείνεται προς τα πάνω και προς τα έξω σε όλες τις διευθύνσεις. “Η όλη διαδικασία του σχηματισμού της φόρμας της δομής ήταν σαν να κλαδεύω ένα δέντρο bonsai”, θυμάται. Αρχικά, σχεδίασε ένα μοντέλο στο χέρι και το έδειξε στους συνεργάτες του που θα το δούλευαν σε μεγάλη κλίμακα.
“Κλαδέψαμε τμήματα της δικτυωτής δομής των μοντέλων δημιουργώντας γωνίες και σχισμές και ένα πολυεπίπεδο εσωτερικό προς εξερεύνηση και ξεκούραση. Η αρχιτεκτονική πρέπει να παρέχει έναν καμβά που αφήνει ελεύθερους τους ανθρώπους
να συμπεριφέρονται με διαφορετικούς τρόπους ο καθένας. Ήθελα οι επισκέπτες να βρίσκουν μόνοι τους αναπαυτικούς χώρους”, εξηγεί. Αυτή η ιδέα της αρχιτεκτονικής ως καμβά είναι φανερή σε όλα τα κτίρια που έχει σχεδιάσει, τα οποία παρομοιάζει με σπηλιές και φωλιές, δέντρα και δάση, φυσικά περιβάλλοντα που θα κατοικηθούν. Το διάφανο σπίτι “ΝΑ”, που σχεδίασε στο Τόκιο, είναι σαν ένα treehouse από ατσάλι και γυαλί, με συστάδες δωματίων που αιωρούνται μέσα στο υπερβολικά αδύνατο πλαίσιό τους.
Κτίρια κατασκευασμένα από συνθετικές πρώτες ύλες
“Είναι σαν να ζεις σε δέντρο. Μπορείς να διαλέξεις κλαδιά από δω και από εκεί στα οποία έχεις τη δυνατότητα να κάνεις διαφορετικά πράγματα. Οι άνθρωποι μπορούν να συγκεντρώνονται μαζί ή να κάθονται σε διαφορετικά κλαδιά και να συνομιλούν”. Το σπίτι “Ν”, σχεδιασμένο για “ένα ζευγάρι 60χρονων και τον σκύλο τους”, στην πόλη της Όιτα, είναι “ένα κουτί μέσα σε ένα κουτί, κι όλο αυτό μέσα σε ένα κουτί” τονίζει. Το γεγονός ότι συγκρίνει την αρχιτεκτονική του με χωράφια, σπηλιές, φωλιές και δάση δεν σημαίνει ότι τα υλικά που χρησιμοποιεί είναι οργανικά. Τα κτίριά του συνήθως δεν έχουν καμπύλες και είναι κατασκευασμένα από συνθετικές πρώτες ύλες με αντοχή στον χρόνο.
“Γεννήθηκα στο βορειότερο νησί της Ιαπωνίας, το Hokkaido, όπου κάνει πολύ κρύο τον χειμώνα. Έμεινα εκεί έως ότου τελείωσα το σχολείο και μετά μετακόμισα στο Τόκιο για πανεπιστημιακές σπουδές, όπου και ίδρυσα το αρχιτεκτονικό γραφείο μου. Το Hokkaido και το Τόκιο είναι τελείως αντίθετα. Το Hokkaido είναι γεμάτο δάση και πράσινο, ενώ το Τόκιο γεμάτο τεχνητά δημιουργήματα. Βρίσκω το Τόκιο πολύ ενδιαφέρον. Στο Hokkaido η φύση και οι τεχνικές δημιουργίες είναι τελείως ασυμβίβαστες. Η φύση είναι ο εχθρός και τα σπίτια είναι αυτά που μας προστατεύουν από τη φύση και τα φυσικά φαινόμενα. Στο Τόκιο η φύση και τα τεχνητά πράγματα συνυπάρχουν και ενώ η πόλη αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από τεχνικά πράγματα υπάρχει ένας περίεργος συνδυασμός φυσικού και αφύσικου. Το είδος αυτού του φυσικού/αφύσικου περιβάλλοντος με εμπνέει και αποτελεί τη μεγαλύτερη επιρροή στα σχέδια και τη δουλειά μου” αναφέρει ο Sou Fujimoto.
“Η συμπεριφορά των ανθρώπων είναι βασική αρχή της αρχιτεκτονικής”
Εκτός από τη φύση, ο Sou Fujimoto αναφέρεται συχνά στη συμπεριφορά των ανθρώπων. “Η συμπεριφορά των ανθρώπων είναι βασική αρχή της αρχιτεκτονικής. Δεν έχει αλλάξει και πολύ τα τελευταία 2.000 χρόνια και μ’ αρέσει να πηγαίνω πίσω στην αρχική σχέση του ανθρώπου με τον χώρο. Μια φωλιά είναι καλά προετοιμασμένη και λειτουργική για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ενώ μια σπηλιά δεν κατασκευάζεται στα μέτρα αυτών που θα την κατοικήσουν, προϋπάρχει. Στη σπηλιά ανακαλύπτουμε νέους τρόπους χρήσης του χώρου. Χωρίς τους ανθρώπους, τι σημασία έχει ένα κτίριο;”
“Θέλω να δημιουργήσω έναν τόπο για τους ανθρώπους ο οποίος θα βρίσκεται ανάμεσα στη φύση και τον τεχνητό κόσμο. Το μέλλον για μένα είναι εκεί όπου αυτές οι φυσικές και τεχνητές γεωμετρίες ενώνονται. Θέλω να βρω το γόνιμο έδαφος συνάντησης για την πολυπλοκότητά τους αλλά και την απλότητά τους. Νιώθω ότι αυτή είναι η αγωνία που αντιμετωπίζει ο σημερινός κόσμος για το μέλλον μας, η διατήρηση της φύσης, η μόλυνση της ατμόσφαιρας, η διαχείριση του πλανήτη μας. Αυτές είναι σκέψεις που αντικατοπτρίζουν και τον δικό μου προβληματισμό” προσθέτει ο Sou Foujimoto.
Στους κήπους του Kensington, η ουτοπική δομή του Fujimoto παρέχει έναν ευέλικτο ριζοσπαστικό χώρο, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ιδιαίτερο τρόπο από τον καθένα μας. Περπατώντας γύρω και μέσα του, βλέπεις τον κόσμο και τη φύση διαμέσου ενός δικτυωτού πέπλου, που σε περιτριγυρίζει τόσο ελαφριά που μόλις σε προστατεύει. Ίσως ο τρόπος ζωής μας στο μέλλον να βρίσκεται σε μεγαλύτερη αρμονία με τη φύση, αν ακολουθήσουμε τις συμβουλές του Fujimoto.
Το κείμενο της Νταϊάνας Σαλεβουράκη δημοσιεύεται στο MAISON & DECORATION Φθινόπωρο 2024.
Κεντρική φωτογραφία, Sou Fujimoto Architects.
