Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μια γενική αίσθηση του τι σημαίνει να είσαι νάρκισσος. Όμως δεν είναι τόσο ξεκάθαρο τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο να συμπεριφέρεται έτσι. Τι παρακινεί τη συμπεριφορά ενός ναρκισσιστή; Τι τους δίνει τη διογκωμένη αίσθηση του εαυτού τους; Τι υπάρχει μέσα στο μυαλό ενός νάρκισσου; O ναρκισσισμός δεν αφορά τον χαρακτήρα, τη διάθεση ή την εκπαίδευση. Είναι μια ψυχική και συμπεριφορική διαταραχή. Οι ναρκισσιστές είναι δύσκολοι άνθρωποι. Συγκρούονται συνεχώς με τους γύρω τους, προκαλώντας καταστροφές όπου κι αν πάνε. Τείνουν να είναι αρκετά χειριστικοί και κυριαρχούν στις σχέσεις, τις αλληλεπιδράσεις και τις συνομιλίες τους.
Αν έχεις έναν νάρκισσο στη ζωή σου, πιθανότατα αναρωτιέσαι τι πραγματικά συμβαίνει μέσα στο κεφάλι του. Αυτό για το οποίο πρέπει να είσαι σίγουρη, είναι ότι επιδιώκει όλη την προσοχή σου, όλο το θαυμασμό σου. Επιζητά να διατηρήσει τον έλεγχο των κινήσεών σου. Να τοποθετήσει τον εαυτό του σε μια θέση ανώτερη από τη δική σου. Αυτό για το οποίο δεν πρόκειται ποτέ να σκεφτεί και να νοιαστεί είναι τα συναισθήματά σου, η αρνητική επίδραση που έχει πάνω σου, καθώς και η προσωπική σου ανάπτυξη και εξέλιξη.
Υπάρχουν δύο τύποι νάρκισσου
Τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της Ναρκισσιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας, είναι η μεγαλοπρέπεια, η αναζήτηση υπερβολικού θαυμασμού και η έλλειψη ενσυναίσθησης. Στην πραγματικότητα υπάρχουν δύο κύριοι τύποι ναρκισσισμού. Οι μεγαλεπήβολοι ναρκισσιστές επιδεικνύουν μια διογκωμένη αίσθηση του εαυτού τους. Συχνά εμφανίζονται αλαζονικοί και αυτοί που έχουν πάντα δίκιο.
Οι ευάλωτοι ναρκισσιστές έχουν επίσης αυξημένη εστίαση στον εαυτό τους, όμως χρειάζονται περισσότερη επιβεβαίωση και ζηλεύουν τους άλλους. Και οι δύο τύποι ναρκισσιστών έχουν κάτι κοινό. Πρόκειται για την έντονη τάση τους να συγκρίνουν τον εαυτό τους με τους άλλους. Ενώ ένας μεγαλοπρεπής ναρκισσιστής μπορεί να αισθάνεται την ανάγκη να υποτιμά τους άλλους σε σχέση με τον εαυτό του ή να θεωρεί τον εαυτό του πιο άξιο, ένας ευάλωτος ναρκισσιστής μπορεί να χρησιμοποιήσει συγκρίσεις για να νιώσει πως είναι θύμα, να νιώσει ζήλια, ακόμα και απελπισία επειδή δεν έχει αυτό που έχει κάποιος άλλος.
Η εσωτερική φωνή
Ο καθένας έχει μέσα του μια κριτική εσωτερική φωνή, η οποία ελέγχει την αρνητική συζήτηση και τον σχολιασμό που συμβαίνει μέσα στο μυαλό του και που καθορίζει σκέψεις και συμπεριφορές. Συνήθως, αυτή η φωνή, είναι μία διαδικασία σκέψης που σχηματίζεται από βλαβερές εμπειρίες που διαμόρφωσαν την αίσθηση του εαυτού μας, των άλλων και του κόσμου γύρω μας.
Για αρκετούς από εμάς, η κριτική εσωτερική φωνή είναι εξαιρετικά αυστηρή, αυτοκαταστροφική, ακόμα και καχύποπτη με τον εαυτό μας και τους άλλους. Μπορεί, όμως, να είναι και αυτο-καταπραϋντική. Τι συμβαίνει όμως, με αυτή την εσωτερική φωνή στο μυαλό ενός νάρκισσου; Στα ναρκισσιστικά άτομα, η επικριτική εσωτερική τους φωνή στρέφεται στους άλλους και τους υποτιμά, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, έτσι ώστε εκείνοι να αισθάνονται καλύτερα με τον εαυτό τους.
Ο κόσμος του νάρκισσου
Οι ναρκισσιστές δεν είναι τόσο περίπλοκοι όσο φαίνονται εξωτερικά. Οι περισσότερες από τις σκέψεις τους επικεντρώνονται στα ίδια θέματα:
*Πιστεύουν ότι είναι καλύτεροι από τους άλλους,
*Αποζητούν να λαμβάνουν επικύρωση και θαυμασμό
*Χρησιμοποιούν τους ανθρώπους ώστε να πάρουν αυτό που θέλουν
Πρώτα απ’ όλα οι νάρκισσοι βασίζονται στην εξωτερική επικύρωση με τη μορφή συνεχούς προσοχής, θαυμασμού και επαίνου. Όταν λαμβάνουν αυτή την επικύρωση, λαμβάνουν αυτό που ονομάζεται ναρκισσιστικός ανεφοδιασμός.
Ζουν σε έναν δικό τους κόσμο, όπου κυριαρχεί η σκέψη ότι βρίσκονται στην κορυφή των προτεραιοτήτων της ζωής και όλοι οι άλλοι βρίσκονται κάτω από αυτούς. Ο εγωισμός τους δεν τους αφήνει να δεχτούν έναν κόσμο στον οποίο δεν είναι ανώτεροι από όλους τους άλλους. Στοιχείο απαραίτητο για να διατηρήσουν την αυτοεκτίμησή τους; Το ότι το μυαλό ενός νάρκισσου είναι γεμάτο με υποτιμητικές σκέψεις για τους άλλους ανθρώπους.
Μοτίβα σκέψης ενός νάρκισσου
Όποιος έχει ζήσει ποτέ με νάρκισσο, γνωρίζει πολύ καλά το μέγεθος της βίας και της εχθρότητας που φαίνεται να σπέρνουν αβίαστα στο άμεσο περιβάλλον τους, και αυτό γίνεται με τέτοια κανονικότητα που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι αυτές οι συμπεριφορές συμβαίνουν ασυνείδητα. Κι όμως, η διαύγεια είναι ένα από τα συστατικά που λείπουν από το μυαλό ενός νάρκισσου. Επιπλέον υπάρχει έλλειψη ειλικρινούς αυτογνωσίας και πλήρης αδυναμία να συμπάσχουν με τους άλλους. Εξαιτίας αυτού, είναι δύσκολο για τους ναρκισσιστές να αναγνωρίσουν η να επικοινωνήσουν με ειλικρίνεια τα μοτίβα σκέψης τους. Τι κρύβει λοιπόν το μυαλό ενός νάρκισσου;
1_«Δεν είμαι αρκετά καλός»
Οι ναρκισσιστές διστάζουν να επικρίνουν τον εαυτό τους φωναχτά, επομένως όποιες επικριτικές σκέψεις έχουν για τον εαυτό τους συνήθως μένουν σιωπηλές και ιδιωτικές (εκτός αν πιστεύουν ότι με το να τις εξωτερικεύσουν, θα κερδίσουν προσοχή ή αποδοχή). Στο μυαλό ενός ναρκισσιστή, ο ίδιος δεν είναι ποτέ τόσο καλός όσο θέλει να είναι. Δεν είναι αρκετά πλούσιος, αρκετά όμορφος, αρκετά δημοφιλής, αρκετά ταλαντούχος, αρκετά επιτυχημένος.
Πέρα από τα επιφανειακά επιτεύγματα, ο νάρκισσος δεν είναι σε θέση να το συνειδητοποιήσει αυτό. Γιατί δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να μάθει τα όρια, να μετριάσει τα συναισθήματά του ή ακόμη και να «δει» τον εαυτό του όπως είναι στην πραγματικότητα . Γι’ αυτόν το λόγο είναι το αιώνιο θύμα: αισθάνεται συνεχώς ότι τον εξαπατούν, ότι του έχουν στερήσει αυτό που δικαιούται, ή τον έχουν αδικήσει.
2_«Κανείς δεν με συμπαθεί»
Το να είσαι νάρκισσος είναι απίστευτα μοναχικό. Όποιος μπορεί να απολαύσει την παρέα του εαυτού του, την απολαμβάνει γιατί μπορεί να εκτιμήσει τον εαυτό του. Μπορεί να ονειρεύεται, μπορεί να φιλοσοφεί, να διαλογίζεται, να «είναι» ό,τι θέλει. Ένας νάρκισσος δεν μπορεί να «είναι», γιατί δεν έχει τίποτα να «είναι». Αυτό οφείλεται στην έλλειψη συναισθηματικού βάθους και ικανότητας αυτοαποδοχής, πράγματα τα οποία εμποδίστηκαν να αναπτυχθούν στην παιδική ηλικία.
Στην πραγματικότητα δεν πιστεύει ότι είναι αρεστός σε κανέναν, επειδή δεν του αρέσει ή δεν γνωρίζει τον εαυτό του. Έτσι, κάποιος που δεν μπορεί να συνδεθεί συναισθηματικά με τον εαυτό του, δεν μπορεί να συνδεθούν και με τους με άλλους. Με αποτέλεσμα, οι φιλίες του ναρκισσιστή να είναι προσωρινές ή επιφανειακές και οι οικογενειακές τους σχέσεις είναι τεταμένες και συναλλακτικές .
Να σημειώσω εδώ πως ως παιδιά οι νάρκισσοι συχνά βίωσαν απόρριψη η άλλου είδους συναισθηματική κακοποίηση από έναν η και από τους δύο γονείς. Ίσως υποτιμήθηκαν η ίσως υπερτιμήθηκαν σε υπερβολικό βαθμό. Τα συναισθήματά τους μπλοκαρίστηκαν ως άχρηστα. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τρέφουν τις ίδιες ασυνείδητες πεποιθήσεις στην ενήλικη ζωή.
3_«Έχω πάντα δίκιο»
Ο νάρκισσος περνά μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου του αναλύοντας και αναπαράγοντας συζητήσεις, γεγονότα και καταστάσεις στο μυαλό του. Επειδή, δεν έχει ιδέα πώς να ερμηνεύσει τα συναισθήματά του, βασίζεται στο «αυτό που ειπώθηκε και έγινε» ως τη ρητή αλήθεια. Θεωρεί πως έχει πάντα δίκιο, αφού οι πράξεις έχουν μιλήσει πριν από εκείνον, αλλά αδυνατεί «να διαβάσει ανάμεσα στις γραμμές». Και κυρίως, δεν έχει ιδέα πώς να ερμηνεύσει τα συναισθηματικά δεδομένα.
4_«Είμαι τόσο γοητευτικός»
Κάθε νάρκισσος φαντάζεται ότι είναι εξαιρετικά γοητευτικός. Πιστεύει ότι όποτε το θελήσει, μπορεί να γυρίσει έναν διακόπτη και να γοητεύσει τον οποιονδήποτε. Η αλήθεια είναι πως μπορεί να διατηρήσει μια γοητεία, αλλά μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα, πριν αποκαλυφθεί η αλήθεια. Μπορεί να μιλάει όμορφα, να κάνει κομπλιμέντα, να είναι ευγενικός και τρυφερός, αλλά όλα αυτά κρατάνε λίγο, καθώς αδυνατεί να παίξει για πολύ αυτό το ρόλο.
Κάποιος που είναι εξοικειωμένος στη συναναστροφή με έναν νάρκισσο, μπορεί να εντοπίσει ένα τέτοιο άτομο, μέσα σε λίγες στιγμές από τη στιγμή που θα το συναντήσει, αλλά το Narcissist Charm μπορεί να χρειαστεί αρκετές συναντήσεις, ακόμη και μήνες ή χρόνια για να αναγνωριστεί από εκείνους που δεν έχουν προϋπάρχουσα εμπειρία με τέτοια άτομα. Με άλλα λόγια, είναι εύκολο να σε εξαπατήσει ο Narcissist Charm , ιδιαίτερα αν οι συναντήσεις σας είναι σχετικά σύντομες, σπάνιες ή διεξάγονται αποκλειστικά σε επαγγελματικό περιβάλλον.
5_«Έχω θυσιάσει τα πάντα»
Στο μυαλό του νάρκισσου κυριαρχεί η πεποίθηση ότι έχει θυσιάσει τα πάντα για τους άλλους. Στην πραγματικότητα, ο νάρκισσος είναι θύμα μιας μορφής κακοποίησης και σαν αποτέλεσμα αισθάνεται πάντα ότι κάτι πολύ σημαντικό λείπει από τη ζωή του. Υπάρχει ένα σταθερό, τεράστιο κενό που αγωνίζεται να καλύψει μέσω των επιδόσεων, της εμφάνισης, του κοινωνικού κύκλου και της φήμης. Ναι. Κάτι λείπει από έναν ναρκισσιστή. Όμως αλλά δεν είναι κάτι που μπορεί να του δώσει ο έξω κόσμος. Αυτό που του λείπει είναι η αίσθηση του εαυτού του. Αυτή η αίσθηση μόνο με την αναγνώριση του προβλήματος και την παραδοχή μπορεί ίσως να διορθωθεί. Και αυτό θα γίνει μόνον μέσω συστηματικής ψυχοθεραπείας.
Πάρε τη σωστή απόφαση
Ο νάρκισσος δεν αξίζει λιγότερη συμπόνια από τα άτομα με οποιοδήποτε άλλο είδος ψυχικής διαταραχής. Ωστόσο, η συμπόνια ΔΕΝ είναι λόγος για να παραμείνεις σε στενή επαφή με έναν τέτοιο άτομο . Το να είσαι ο σάκος του μποξ κάποιου, δεν θα τον βοηθήσει να επουλώσει τα τραύματά του. Αντιθέτως, θα δημιουργήσει περισσότερες πληγές και στους δύο σας. Το πιο στοργικό πράγμα που μπορείς να κάνεις για έναν νάρκισσο, αλλά κυρίως για τον εαυτό σου, είναι να απομακρυνθείς από τη ζωή του, όσο πιο σύντομα μπορείς.
Κεντρική φωτογραφία Andrea Piacquadio.
Kείμενο της Επικοινωνιολόγου και Certified Life & Business Coach Αφροδίτης Χόντου.
