Ο όρος “προσκόλληση” έχει αναμφισβήτητα αρνητική χροιά όσον αφορά τις σχέσεις, καθώς χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει έναν σύντροφο που είναι υπερβολικά εξαρτημένος, ζηλιάρης, εμμονικός και ασφυκτικός. Στην πραγματικότητα, η συμπεριφορά αυτή προέρχεται από μια θέση ανασφάλειας και επιθυμίας να αγαπά και να τον αγαπούν. Έρευνες έχουν δείξει ότι η προσκόλληση, η συναισθηματική εξάρτηση και η έλλειψη ή η “απαγόρευση” προσωπικού χρόνου και χώρου, είναι μερικές από τις κύριες αιτίες πίεσης στις σχέσεις. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να ζητούν συχνά τις επαγγελματικές μου συμβουλές ζευγάρια, όπου ο ένας σύντροφος είναι συναισθηματικά εξαρτημένος και ο άλλος είναι συναισθηματικά απόμακρος.
Oρίζοντας την “προσκόλληση”
Η εικόνα που μπορεί να έρχεται στο μυαλό όταν σκεφτόμαστε την “προσκόλληση” και τη συναισθηματική εξάρτηση, είναι κάποιος να κρατά σφιχτά το πόδι ή το χέρι ενός άλλου ατόμου. Μια απελπισμένη, ξέφρενη προσπάθεια να εξασφαλίσει ότι το άλλο άτομο θα παραμείνει κοντά του. Αν και αυτό δε συμβαίνει συνήθως, η αίσθηση που αφήνουν κι άλλες παρόμοιες συμπεριφορές είναι σχεδόν η ίδια. Για παράδειγμα: Καλείς ή στέλνεις μηνύματα στον σύντροφό σου πολλές φορές την ημέρα και θυμώνεις εάν δεν ανταποκριθεί αμέσως. Φαντάζεσαι το χειρότερο σενάριο αν δεν τον βρεις τη στιγμή που θες.
Θέλεις να περάσεις όλο τον χρόνο σου μαζί του. Παρακολουθείς ανελλιπώς τη δραστηριότητά του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κάνεις έντονες σκηνές ζήλιας αν πατήσει κάποιο like που δε σου αρέσει. Θέλεις να κάνετε τα πάντα μαζί. Κι αν χωρίσετε, προχωράς πολύ γρήγορα στην επόμενη σχέση, χωρίς να την αξιολογήσεις και πολύ, αντιγράφοντας ακριβώς το ίδιο μοτίβο. Σου θυμίζουν κάτι αυτές οι συμπεριφορές; Αν ναι, τότε πρέπει να εργαστείς πάνω σε αυτό, αν θέλεις να έχεις πιο ικανοποιητικές και υγιείς σχέσεις.
Οι αιτίες πίσω από τη σύγκρουση
Δεν είναι εδώ για μένα, δεν περνάμε αρκετό χρόνο μαζί, κάνει μόνο αυτό που τον ευχαριστεί χωρίς να νοιάζεται για μένα. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα “παράπονα” που έχει ο συναισθηματικά εξαρτημένος σύντροφος. Θα χρησιμοποιήσω το παράδειγμα ενός ζευγαριού που έφτασε πρόσφατα στο γραφείο μου. Η σύζυγος απόλυτα προσκολλημένη, κτητική και με απίστευτες εκρήξεις ζήλιας. Διεκδικεί όλο το χρόνο του συζύγου της, γιατί αλλιώς δεν του έχει εμπιστοσύνη. Εκείνος απόμακρος, αποστασιοποιημένος συναισθηματικά, δείχνει ότι δεν την “ακούει” καν. Η σύγκρουση μεταξύ τους, αναπόφευκτη.
Είναι ενδιαφέρον ότι και οι δύο πτυχές αυτών των ανθρώπων προέρχονται από το φόβο. Η συναισθηματική εξάρτηση και προσκόλληση εκείνης, προέρχεται από ένα βαθύ φόβο απόρριψης, που πηγάζει από την εσωτερική εγκατάλειψη. Η γυναίκα ρίχνει ευθύνες στον άντρα της για τα συναισθήματά της. Θεωρεί πως δεν είναι αρκετά στοργικός για να τη φροντίσει και να ικανοποιήσει τις ανάγκες της.
Από την άλλη μεριά, η συναισθηματική απόσταση του συζύγου προέρχεται, επίσης, από το φόβο της απώλειας του εαυτού του και της καταβύθισης της προσωπικότητάς του. Μην έχοντας απέναντί του μία δυνατή και ανεξάρτητη σύντροφο για να μιλήσει για τον έλεγχο και το «πνίξιμο» που νιώθει, αντιστέκεται και αποστασιοποιείται ως ένας τρόπος να αισθάνεται ασφαλής.
Σε αυτή την προβληματική σχέση, κάθε άτομο προκαλεί τους φόβους του άλλου. Ο θυμός και τα παράπονα της συζύγου, πυροδοτούν τον φόβο εκείνου ότι θα τον “καταπιεί”, ενώ η αποστασιοποίησή του πυροδοτεί τον φόβο της εγκατάλειψης εκείνης. Κάθε μέρα που περνάει, ανταποκρίνονται ο ένας στον άλλο με την ίδια συμπεριφορά, που συνεχίζει να προκαλεί το φόβο. Παγιδεύονται σε έναν κύκλο ελέγχου, κατηγορώντας ο ένας τον άλλο για τα προβλήματα.
Τι θα γινόταν αν…
Η σύζυγος πιστεύει ότι αν ο σύντροφός της περνούσε περισσότερο χρόνο μαζί της, όλα θα ήταν εντάξει. Ενώ εκείνος πιστεύει ότι αν εκείνη έκανε πίσω και σταματούσε να απαιτεί όλο το χρόνο και την προσοχή του, όλα θα ήταν επίσης εντάξει. Κανένα από τα δύο δεν είναι ακριβές. Και θα εξηγήσω γιατί.
Κανένας σύζυγος, δεν μπορεί να κάνει τη γυναίκα του να νιώθει ασφάλεια και αγάπη όσο εκείνη εγκαταλείπει τον εαυτό της. Και το αποτέλεσμα θα είναι εκείνη να βουλιάζει όλο και περισσότερο μέσα στο βάλτο, μέχρι να αναλάβει τη συναισθηματική ευθύνη για όλα τα συναισθήματα που νιώθει και να γίνει στοργική με τον εαυτό της. Ανεξάρτητα από το πόσο χρόνο και προσοχή θα της δώσει ο σύντροφός της, ποτέ δεν θα είναι αρκετά γι’ αυτήν. Γιατί η εσωτερική της εγκατάλειψη θα συνεχίσει να την κάνει να νιώθει μόνη και ανασφαλής.
Από την άλλη, ακόμα κι αν εκείνη δώσει τελικά χώρο και χρόνο στο σύζυγό της, είναι πολύ πιθανό εκείνος να συνεχίσει να είναι συναισθηματικά απόμακρος. Ο φόβος του δεν προκαλείται από εκείνη, αλλά από το γεγονός ότι δεν έχει μπροστά του μία ισχυρή προσωπικότητα, ώστε να πει την αλήθεια του και να θέσει όρια. Ακόμα κι αν εκείνη δεν τον καθιστά πια υπεύθυνο για τα συναισθήματά της, η επιθυμία της να κάνει το οτιδήποτε μαζί του, μπορεί να προκαλέσει τον φόβο του και αυτό να προκαλέσει αντίσταση.
Κατανόηση των αιτιών
Η προσκόλληση και συναισθηματική εξάρτηση οφείλονται στον φόβο εγκατάλειψης και απόρριψης. Ο έντονος φόβος της συναισθηματικής εγκατάλειψης ή απόρριψης από ένα αγαπημένο πρόσωπο, προέρχεται από αρνητικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας. Όταν υπάρχει αδιαφορία, το παιδί (υποσυνείδητα) νιώθει ότι δεν είναι αξιαγάπητο ή πολύτιμο. Νιώθει ότι οι άλλοι θα το εγκαταλείψουν. Αυτός ο υποκείμενος φόβος συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή. Ερμηνεύουν συμπεριφορές και γεγονότα με βάση αυτό το φόβο και κάθε φορά που απομακρύνεται κάποιος από κοντά τους, αισθάνονται εγκατάλειψη.
Ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στη γνώμη κάποιου για τη δική του αξία. Οι ρίζες της αυτοεκτίμησης εγκαθίστανται στην παιδική ηλικία. Ως αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο καλύφθηκαν οι ανάγκες τους όταν ήταν παιδιά, αργότερα στη ζωή, αυτά τα άτομα αισθάνονται ανάξια για αγάπη και υγιείς σχέσεις. Αν και θέλουν να τους εκτιμούν και να τους αγαπούν, περιμένουν ότι οι άλλοι τελικά θα τους εγκαταλείψουν ή θα τους απορρίψουν. Αυτό οδηγεί στο να προσκολλώνται και να ψάχνουν με εμμονή για σημάδια που επιβεβαιώνουν τους φόβους τους. Τα συμπτώματα της χαμηλής αυτοεκτίμησης περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: Έλλειψη ορίων, συχνή συγγνώμη, ελεγκτική συμπεριφορά ή ακόμα και να επιτρέπουν στους άλλους να τους ελέγχουν.
Έλλειψη προσωπικών ορίων. Για τα άτομα αυτά δεν υπάρχουν προσωπικά όρια. Πρέπει να τα κάνουν όλα “μαζί”, ως απόδειξη αγάπης και δέσμευσης. Το “μαζί” αρχίζει και αποκτά άλλη έννοια. Την έννοια της απώλειας προσωπικής ταυτότητας. Το όχι, φαντάζει γι’ αυτούς απόρριψη και προσωπική ήττα.
Έτσι θα πάψεις να είσαι συναισθηματικά εξαρτημένη
Αν δεν αγαπάς τον εαυτό σου, τότε δεν μπορείς να δεις ή να αγαπήσεις κάποιον άλλον. Όταν δεν βλέπεις και δεν εκτιμάς τον εαυτό σου, γίνεσαι συναισθηματικά εξαρτημένη από την επιθυμία σου να πάρεις αγάπη. Όταν αγαπήσεις τον εαυτό σου, θα είσαι πολύ λιγότερο ευάλωτη στο να εξαρτάσαι συναισθηματικά από έναν σύντροφο, επειδή δεν θα έχεις απελπιστική ανάγκη για προσοχή και έγκριση.
Μόλις δώσεις στον εαυτό σου την προσοχή και την έγκριση που χρειάζεσαι, τότε θα είσαι σε θέση να έχεις υγιείς σχέσεις με τους άλλους. Xωρίς να εξαρτάσαι από αυτούς, αλληλοσυμπληρώνοντας ο ένας τον άλλον. Μαθαίνοντας να αγαπάς τον εαυτό σου, αισθάνεσαι ολοκληρωμένη, με ή χωρίς άλλους ανθρώπους στη ζωή σου. Και αυτό είναι ένα ταξίδι ζωής που αξίζει τον κόπο να το κάνεις.
Άσε κάτω το τηλέφωνο, κυνήγησε τα δικά σου πάθη. Δώσε χώρο στους φίλους και στην οικογένεια να μπουν στη ζωή σου, σταμάτα να ζηλεύεις και χτίσε την αυτοεκτίμησή σου. Κάνε μια ειλικρινή συζήτηση με τον σύντροφό σου. Μάθε να ζητάς συγγνώμη, νιώσε συμπόνια για σένα και τα λάθη σου, κυνήγησε τα όνειρα και τους στόχους σου. Διατήρησε ισχυρές τις φιλίες σου. Βρες ένα χόμπι. Κάνε μια δραστηριότητα. Πέρασε χρόνο μόνη σου και αντιμετώπισε το υπερβολικό άγχος για τη σχέση σου με κάποιον θεραπευτή.
Αγάπη εναντίον συναισθηματικής εξάρτησης
Η αγάπη που προέρχεται από το φόβο, δεν είναι αγάπη. Είναι ανάγκη. Η προσκόλληση και η συναισθηματική εξάρτηση προέρχονται από το εσωτερικό κενό που δημιουργείται όταν εγκαταλείπεις τον εαυτό σου και στη συνέχεια περιμένεις από τον σύντροφό σου να γεμίσει το κενό και να σε κάνει να νιώσεις ασφαλής. Εκείνη τη στιγμή που κάνεις τον σύντροφό σου υπεύθυνο για την ευτυχία, την ασφάλεια και την αξία σου, είναι η στιγμή που προσπαθείς να τον κάνεις να σε αγαπήσει με τον τρόπο που εσύ θέλεις να αγαπηθείς. Άσε τους άλλους να σε αγαπήσουν με τον τρόπο που εκείνοι μπορούν και θέλουν. Μόνο έτσι η αγάπη αξίζει τον κόπο να υπάρχει στη ζωή σου.
Κεντρική φωτογραφία, Alec Aiello / Pexels.
Κείμενο της Certified Life & Business Coach και Επικοινωνιολόγου Αφροδίτης Χόντου.
