Παρατηρείς συχνά τον εαυτό σου να κατηγορεί τους άλλους για τις αποτυχίες σου; Έχεις αισθανθεί ποτέ κολλημένη σε ένα στάδιο της ζωής σου, ανίκανη να σημειώσεις πρόοδο επειδή οι εξωτερικές δυνάμεις φαίνεται να σε κρατούν πίσω; Εάν η απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις είναι “ναι”, τότε μπορεί να έχεις εμπλακεί σε μια νοοτροπία θύματος. Πρόκειται για μια κατάσταση του νου κατά την οποία αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό του ως θύμα αρνητικών πράξεων άλλων ανθρώπων ή δυσμενών περιστάσεων.
Όταν πιστεύεις ότι είσαι θύμα της ζωής σου, των περιστάσεων, των σκέψεων ή των συναισθημάτων, παραλύεις. Αισθάνεσαι ηττημένη, και ως εκ τούτου, γίνεσαι όλο και πιο θλιμμένη. Μπορεί να είναι μια σχέση όπου σε έχει πληγώσει ή να αδικήθηκες από κάποιο συνάδελφο ή φίλο. Σε κάποιο βαθμό, όλοι μας έχουμε θυματοποιηθεί με κάποιο τρόπο. Ήρθε η ώρα να απαλλαγείς από αυτό το σύστημα πεποιθήσεων καθώς αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην προσωπική σου ανάπτυξη και ολοκλήρωση.
Έτσι θα σταματήσεις τη θυματοποίηση
Το να είσαι θύμα είναι επίκτητο και όχι εκ γενετής χαρακτηριστικό που το αποκτάς μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Η νοοτροπία του θύματος δεν είναι ένα ψυχολογικό χαρακτηριστικό. Στην πραγματικότητα, οι ψυχολόγοι το αναφέρουν ως “μαθημένη αδυναμία”. Mια κατάσταση κατά την οποία δυσκολεύεσαι να ξεφύγεις από τραυματικά γεγονότα. Η νοοτροπία του “θύματος” βασίζεται σε τρεις θεμελιώδεις ιδέες:
- Ό,τι και να κάνω, μου συμβαίνουν άσχημα πράγματα.
- Άλλοι φταίνε για το πρόβλημά μου, όχι εγώ.
- Δεν ωφελεί να προσπαθώ να αλλάξω αυτό που συμβαίνει, αφού δεν μπορώ.
Μηχανισμοί αντιμετώπισης
Αν έχεις μάθει να θυματοποιείσαι πιθανότατα αισθάνεσαι απελπισμένη και ανίσχυρη και με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Eπειδή φοβάσαι τόσο πολύ για ό,τι βρίσκεται πέρα από τις δυνατότητές σου, επιλέγεις να παραμείνεις εγκλωβισμένη σε σκέψεις που εκλογικεύουν τις κακοτυχίες σου. Η λέξη “δικαιολογία” είναι κρίσιμη για την κατανόηση της αυτής της νοοτροπίας. Ένα άτομο με προσωπικότητα θύματος θα έχει ένα οπλοστάσιο δικαιολογιών για να ανταποκριθεί σε οποιαδήποτε κατάσταση. Συνηθίζεις να μην αναλαμβάνεις τα λάθη σους, αφού έχεις πείσει τον εαυτό σου και έχεις ψυχολογικά εκπαιδευτεί, ότι δε φταίς εσύ αλλά οι συνθήκες ή κάποιοι άλλοι. Μετά τη δικαιολογία, η επόμενη φάση είναι η “κατηγορία”. Κατηγορείς συχνά τους άλλους για τα λάθη, τα προβλήματα ή τις αποτυχίες τους. Νιώθεις καλά μ’ αυτό ακόμα και αν έρθει κάποια καταστροφή.
Είσαι ό,τι νομίζεις…
Αυτό που λέω πάντα στους πελάτες μου είναι: Αν νομίζεις ότι είσαι θύμα, έχεις δίκιο. Είσαι! Όμως δεν είσαι θύμα των άλλων ανθρώπων. Ούτε του σύμπαντος και της μοίρας που σε έχει βάλει στο μάτι. Ούτε του Θεού ή κάποιας ανώτερης δύναμης. Είσαι θύμα του εαυτού και των αρνητικών σκέψεων σου. Αν νιώθεις θύμα, είναι επειδή έχεις εκπαιδεύσει τον εγκέφαλό σου να αναζητά πληροφορίες που ταιριάζουν με την ιστορία που έχεις πλάσει γύρω από σένα και τη ζωή σου. Αν φτιάξεις έναν τέτοιον κόσμο και ζήσεις για πολύ μέσα σ’ αυτόν, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να απομακρυνθείς. Σε μία τέτοια κατάσταση, δεν είναι δυνατόν να είσαι ευτυχισμένη.
Αποδέξου την ευθύνη
Η ζωή σου είναι δική σου υπόθεση και περιλαμβάνει το καλό, το κακό και το άσχημο. Μόλις το καταλάβεις και το αποδεχτείς, τότε θα μπορέσεις να ξεκινήσεις να σημειώνεις πρόοδο προς την αλλαγή της ζωής σου. Αν δεν μπορείς να αναλάβεις προσωπική ευθύνη, πάντα θα πιστεύεις ότι η ζωή σου είναι εκτός ελέγχου. Και όταν θα σου συμβαίνει κάτι δυσάρεστο θα επιλέγεις πάντα να είσαι το θύμα. Μην πέσεις σε αυτή την παγίδα. Αποδέξου την ευθύνη και σταμάτα να θυματοποιείσαι. Η ευημερία στη ζωή συμβαίνει μόνο όταν έχεις αποφασίσει συνειδητά να κάνεις ό,τι χρειάζεται για να ζήσεις τον καλύτερό σου εαυτό, ανεξάρτητα από τις πιθανότητες.
Ενίσχυσε την αυτοπεποίθησή σου
Η αυτοπεποίθηση πηγάζει από μέσα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τη χτίζεις σιγά σιγά, ενεργώντας γενναία ακόμα κι αν ξεκινάς με ένα μικρό βήμα κάθε φορά. Καθώς προχωράς και βιώνεις την επιτυχία, αποκτάς αυτοπεποίθηση και μαθαίνεις από τα λάθη σου. Όμως, το πιο σημαντικό είναι να βελτιώσεις τη σκέψη σου. Η νοοτροπία σου θα σε παρακινήσει να απεγκλωβιστείς, ακόμη και αν οι συνθήκες φαίνονται αβέβαιες κι εσύ γεμάτη αμφιβολίες.
Να είσαι καλή με τον εαυτό σου
Μπορεί να χρειαστεί πολύς χρόνος και προσπάθεια για να ξεπεραστεί η νοοτροπία του θύματος και ενδέχεται να υπάρξουν αναποδιές στον δρόμο σου. Θα υπάρξουν στιγμές που φαίνεται ότι προχωράς μπροστά και πίσω ταυτόχρονα, αλλά πρέπει να συνεχίσεις με υπομονή και θέληση. Η αλλαγή συνήθως απαιτεί χρόνο. Επομένως, έχε κατά νου ότι συνεχίζεις να προχωράς, ανεξάρτητα από το πόσο μικρή πρόοδο μπορεί να φαίνεται ότι κάνεις.
Επικοινώνησε με έναν ειδικό
Το σύνδρομο του θύματος συχνά προέρχεται από υποκείμενο τραύμα. Εάν συμβαίνει αυτό, μπορεί να χρειαστείς βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας για να αποκαλύψεις και να επεξεργαστείς τη βασική αιτία, ώστε να μην επηρεάζει πλέον την καθημερινότητά σου. Η κατανόηση αυτών των συναισθημάτων, μπορεί να σε βοηθήσει να καταλάβεις τι σε κρατά πίσω.
Εξασκήσου στο να λες όχι
Όταν νιώθεις ότι οι άλλοι άνθρωποι έχουν περισσότερο έλεγχο από σένα στη ζωή σου, είναι εξαιτίας των ασαφών ορίων. Εξασκήσου στο να λες όχι. Μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να το κάνεις στην αρχή, ιδιαίτερα αν φοβάσαι να βλάψεις τη σχέση με ένα αγαπημένο σου πρόσωπο. Αλλά το να πεις όχι μπορεί να αποκαταστήσει την αίσθηση δύναμης και ελέγχου.
Βάλε την ευγνωμοσύνη στη ζωή σου
Η νοοτροπία του θύματος, σε κάνει να εστιάζεις στα βάσανά σου και σε αυτά που δεν έχεις εξαιτίας αυτών. Προσπάθησε να το αντιστρέψεις αυτό και να εστιάσεις σε κάτι που έχεις και απολαμβάνεις. Στρέψε την προσοχή σου σε αυτά που ήδη έχεις και νιώσε ευγνώμων.
Ενίσχυση της αυτό-αποτελεσματικότητας
Η αυτο-αποτελεσματικότητα ή η πίστη στην ικανότητά σου να επηρεάζεις τα αποτελέσματα, παίζει καθοριστικό ρόλο στην υπέρβαση της νοοτροπίας του θύματος. Πως το ενισχύεις αυτό;
- Θέσε ρεαλιστικούς στόχους και παρακολούθησε την πρόοδό σου.
- Γιόρτασε μικρές νίκες για να τονώσεις την αυτοπεποίθησή σου.
- Περιέβαλε τον εαυτό σου με θετικές επιρροές.
- Μάθε νέες δεξιότητες και αναζήτησε ευκαιρίες για αυτοβελτίωση.
- Σκέψου τις επιτυχίες σου και μάθε από τις αποτυχίες σου.
Καλλιεργώντας την αυτο-αποτελεσματικότητα, μπορείς να μεταμορφώσεις την προοπτική σου και να ενδυναμώσεις τον εαυτό σου για να δημιουργήσεις μια υπέροχη ζωή.
Απεγκλωβίσου από το παρελθόν
Η πραγματική φυλακή βρίσκεται μέσα στο μυαλό μας. Το μυαλό έχει τη δύναμη να σε κυριεύσει. Ακόμη και όταν δεν υπάρχει εξωτερική πίεση, μπορεί να σε φυλακίσει σε μια κατάσταση αβεβαιότητας και άγχους. Οι απόψεις σου για τον εαυτό σου και τον κόσμο, χρησιμεύουν ως κλειδιά για την ψυχική σου φυλακή. Εάν παραμείνεις εγκλωβισμένη στο παρελθόν, θα συνεχίσεις να σκέφτεσαι και να ενεργείς σαν θύμα στο παρόν. Σταμάτα να κοιτάς πίσω και ξεκίνα να κοιτάς ευθεία.
Να θυμάσαι ότι δεν είσαι πλέον θύμα καμίας κατάστασης του παρελθόντος. Σε περιμένουν μπροστά σου νέες ιδέες, δυνατότητες, καινούρια όνειρα και πολλά υπέροχα πράγματα να ζήσεις. Καθώς αρχίσεις να κάνεις σχέδια και να κάνεις βήματα για να απεγκλωβιστείς από την περιοριστική νοοτροπία σου, θα συνειδητοποιήσεις ότι όλα όσα έχεις πιστέψει στο παρελθόν, που σε έκαναν να ζεις ως θύμα, δεν ισχύουν. Εσύ είσαι αυτή που αποφασίζεις πού, πως και με ποιον θέλεις να περάσεις τον χρόνο σου και τη ζωή σου. Μόνο εσύ έχεις δύναμη πάνω στη συμπεριφορά σου.
Τα πραγματικά θύματα
Για να συνειδητοποιήσεις ποια είναι τα πραγματικά θύματα, αρκεί να δεις ένα λεπτό ειδήσεις και να αντιληφθείς την αληθινή θηριωδία κατά της ανθρώπινης ζωής. Εδώ θέλω να καταθέσω την προσωπική μαρτυρία μιας κοπέλας που έφτασε στο γραφείο μου, έχοντας υποστεί πολλαπλή κακοποίηση για πολλά χρόνια. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι δεν ήθελε καν να χρησιμοποιήσει τη λέξη “θύμα”, επειδή με αυτόν τρόπο θα έδινε δύναμη στον άνθρωπο που την κακοποιούσε. “Θα με λες survivor επειδή, από όλη αυτή την κατάσταση, εγώ πάλεψα, αγωνίστηκα και επέζησα”, μου είπε χαρακτηριστικά. Και αυτό που κατάλαβα εγώ είναι ότι έχει πολλή μεγάλη σημασία γι’ αυτούς τους ανθρώπους το να λένε ότι είναι επιζώντες. Έτσι επαναφέρουν τη δύναμη στον εαυτό τους και θέλουν να είναι στα μάτια τα δικά τους και των άλλων, εκείνοι που τα κατάφεραν.
Πάρε τη ζωή στα χέρια σου
Το ταξίδι από το θύμα στον νικητή είναι μεταμορφωτικό. Απαιτεί αυτογνωσία, υπευθυνότητα, αλλαγή πεποιθήσεων και θέληση να ξεφύγουμε από τη ζώνη άνεσης μας. Ναι. Υπάρχουν πράγματα που δεν μπορείς να αλλάξεις και να ελέγξεις. η ζωή δεν είναι πάντα δίκαιη και οι άνθρωποι δεν είναι τέλειοι. όμως υπάρχουν πράγματα που μπορείς να διορθώσεις. Κανείς δεν σαμποτάρει την ευτυχία σου εκτός από σένα. Μια ζωή με ευγνωμοσύνη και καλοσύνη είναι πολύ καλύτερη από μια ζωή με απάθεια και πικρία. Το πρώτο βήμα είναι απλώς να αποφασίσεις ότι είσαι έτοιμη να σταματήσεις να είσαι θύμα. Είσαι;
Κεντρική φωτογραφία, Τanya with camera / Pexels.
Κείμενο της Certified Life & Business Coach και Επικοινωνιολόγου Αφροδίτης Χόντου.
