Συχνά οι άνθρωποι απευθύνονται σε μένα ζητώντας τη συμβουλή μου, για το πώς να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. Κυρίως, τα δυσάρεστα. Και η ζήλια είναι ένα τέτοιο συναίσθημα, όπως ακριβώς η ευτυχία, η λύπη ή ο θυμός. Είναι όμως ένα περίπλοκο συναίσθημα και μάλιστα απίστευτα κοινό. Σχεδόν όλοι έχουν νιώσει σε κάποιο επίπεδο ζήλια κάποια στιγμή στη ζωή τους. Αυτό που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι, ότι βρίσκεται βαθιά ριζωμένη στο ασυνείδητο της ανθρώπινης ψυχολογίας. Ως εκ τούτου, η αναγνώριση, η παραδοχή και η αντιμετώπισή της είναι αρκετά απαιτητική.
Η ζήλια, ειδικά όταν είναι κακόβουλη, είναι καταστροφική για το άτομο και ψυχικά αλλά και σωματικά. Καταρχάς, ο “πόνος” που νιώθει αυτός που ζηλεύει είναι πραγματικός. Οι νευροεπιστήμονες διαπιστώνουν ότι το έντονο συναίσθημα της ζήλιας, διεγείρει τον πρόσθιο περιφερικό φλοιό του εγκεφάλου, ο οποίος σχετίζεται τόσο με σωματικό όσο και με ψυχικό πόνο. Μπορεί επίσης να καταστρέψει το μέλλον αυτού του ατόμου. Συνήθως, οι άνθρωποι γίνονται ψυχολογικά πιο υγιείς καθώς γερνούν. Η ζήλια μπορεί να εμποδίσει αυτή την τάση. Παρόλο που πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η “καλοήθης” ζήλια μπορεί να τονώσει τα κίνητρα για ανάπτυξη και τη φιλοδοξία του ατόμου, εντούτοις δεν διαπιστώθηκε πουθενά ότι για τα κεκτημένα του άλλου, προέβλεψε την οικονομική του επιτυχία.
Ένα καταστροφικό συναίσθημα
Μερικοί άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στη ζήλια από άλλους. Οι ψυχολογικοί παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε έναν τέτοιο τύπο προσωπικότητας μπορεί να περιλαμβάνουν: Χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, κυκλοθυμία, κατάθλιψη, κτητικότητα, ανασφάλειες, φόβο εγκατάλειψης, συνεξάρτηση, αγχώδη τρόπος προσκόλλησης κλπ.
Όταν κάποιος νιώθει ζήλια, οι σκέψεις του μπορεί να γίνουν εμμονικές. Κάποιος σε αυτό το πνεύμα θα μπορούσε επίσης να γίνει βίαιος, μάλιστα είναι από τους κύριους παράγοντες ενδοοικογενειακής βίας. Στην ακραία της μορφή, που είναι ο φθόνος για τη ζωή του άλλου, είναι κυριολεκτικά ένας δολοφόνος της ευτυχίας. Η ζήλια, αυτή η αγανακτισμένη λαχτάρα γι’ αυτό που έχει κάποιος άλλος ή γι’ αυτό που είναι και έχει καταφέρει, καταστρέφει την ψυχή μας.
Βλάπτει κάθε είδους σχέση, διαταράσσει τις ομάδες και υπονομεύει την απόδοση του οργανισμού. Κυρίως, βλάπτει αυτόν που το νιώθει. Όταν έχεις εμμονή με την επιτυχία κάποιου άλλου, ο αυτοσεβασμός σου υποφέρει και μπορεί να παραμελήσεις ή ακόμα και να σαμποτάρεις τη δική σου την απόδοση και πιθανώς την καριέρα σου. Τη ζήλια είναι δύσκολο να τη διαχειριστείς, γιατί είναι δύσκολο να την αναγνωρίσεις και να την παραδεχτείς.
Η ρίζα της
Τις πιθανές εξηγήσεις για τις φυσικές ρίζες της ζήλιας, είναι εύκολο να τις φανταστούμε. Η κοινωνική σύγκριση είναι ο τρόπος με τον οποίο, σήμερα, μετράμε τη θέση μας στην κοινωνία. Όταν βλέπουμε ότι υστερούμε από τους άλλους, σε οτιδήποτε, ο “πόνος” που νιώθουμε, συχνά μας ωθεί είτε να οικοδομήσουμε τον εαυτό μας από την αρχή (υγιής ζήλια) είτε να γκρεμίσουμε τους άλλους (εμμονή).
Είναι στην ανθρώπινη φύση να συγκρίνουμε πολλές φορές τη δική μας ζωή με των άλλων και αυτό μπορεί να μας ρίξει σε ένα φαύλο κύκλο ανταγωνισμού ή ακόμα και φθόνου. Ωστόσο, η ζήλια μπορεί να σου πει πολλά πράγματα για τον εαυτό σου και είναι σημαντικό να “ακούσεις” τι προσπαθεί να σου μεταδώσει, για να μπορέσεις να μετατρέψεις τη δύναμη αυτού του αρνητικού συναισθήματος σε κάτι θετικό. Και όμως, γίνεται!
Ζήλια και social media
Τα social media μας βομβαρδίζουν με τέλειες εικόνες από τη ζωή άλλων ανθρώπων. Μερικές φορές αυτές οι εικόνες μπορεί να οδηγήσουν τα ανασφαλή άτομα να νιώσουν ζήλια για τις ζωές των άλλων ή να πέσουν σε κατάθλιψη για την κατάσταση της δικής τους λιγότερο τέλειας ζωής. Οι άνθρωποι, συνήθως, δημοσιεύουν στο Facebook και στο Instagram, χαρούμενες εμπειρίες και στιγμές. Θα μοιραστούν φωτογραφίες από ένα πρόσφατο ταξίδι ή το υπέροχο και πανάκριβο δώρο που τους έκανε ο σύντροφός τους.
Όταν βλέπεις αυτές τις φωτογραφίες, πρέπει να έχεις κατά νου ότι αυτό δεν είναι απεικόνιση της κανονικής ζωής. Τις περισσότερες φορές όλα γίνονται για λόγους προβολής. Πρέπει πάντα να έχεις κατά νου ότι και έτσι να είναι τα πράγματα, ακόμα και αυτοί οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη ζωή τους, όπως και εσύ, απλά δεν μοιράζονται αυτές τις δυσκολίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Όταν βλέπεις ένα υπέροχο καλλίγραμμο σώμα με ένα λαμπερό και άψογο πρόσωπο, δε σημαίνει ότι είναι κάτι αληθινό. Υπάρχουν τόσα φίλτρα και εφαρμογές για να το καταφέρουν αυτό ενώ μπορεί η πραγματικότητα να διαφέρει κατά πολύ.
Ζήλια και σχέσεις
Δεν θα ξεχάσω μια κοπέλα που πολύ πρόσφατα, ήρθε στο γραφείο μου και κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, κοιτούσε την οθόνη του κινητού της, τσεκάροντας που βρίσκεται ο σύντροφός της, μέσω μίας εφαρμογής παρακολούθησης. Στην ερώτησή μου, γιατί το κάνει αυτό, μου απάντησε πως δεν νιώθει ασφαλής και πως φοβάται την απιστία.
Οι υγιείς σχέσεις είναι μια από τις μεγαλύτερες χαρές στη ζωή, φέρνοντας συντροφικότητα, γέλιο και πάθος στη ζωή και των δύο συντρόφων. Όταν η σχέση σου βασίζεται στην εμπιστοσύνη, χρησιμεύει ως σωσίβια λέμβος και άγκυρα που σας κρατά μαζί, ασφαλείς και γεμάτους στόχους. Όταν η ζήλια διαβρώνει την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό, η σχέση γίνεται ένα βάρος που εμποδίζει την προσωπική πρόοδο. Η κατανόηση του πώς να σταματήσεις να ζηλεύεις σε μια σχέση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για μια υγιή ένωση.
Αναζητώντας θεραπεία
Ο Δάντης, ο Ιταλός ποιητής του 14ου αιώνα, στη Θεία Κωμωδία, περιγράφει πολύ χαρακτηριστικά, την απόλυτη τιμωρία ανθρώπων που στη ζωή τους είχαν πέσει θύματα του φθόνου, ενός από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Τους δείχνει να σκαρφαλώνουν στην άκρη ενός γκρεμού. Επειδή ο φθόνος ξεκίνησε με αυτό που είδαν, τα μάτια τους είναι κλειστά. Για να αποφύγουν να πέσουν, πρέπει να στηριχθούν ο ένας πάνω στον άλλο, κάτι που δεν έκαναν ποτέ στη ζωή τους. Και αυτή είναι μια αρκετά σκληρή τιμωρία για εκείνους.
Το αγαπώ πολύ αυτό το απόσπασμα της Θείας Κωμωδίας, γιατί ως “τιμωρία” εδώ νοείται ο εξαναγκασμός των ανθρώπων, να έρθουν σε επαφή με ένα συναίσθημα άγνωστο γι’ αυτούς. Την ανάγκη να στραφεί ο ένας στον άλλον για να επιβιώσει. Δεδομένου ότι η ζήλια μπορεί να προκληθεί από τόσους πολλούς διαφορετικούς παράγοντες, δεν υπάρχει τυπική “θεραπεία” για το συναίσθημα. Ωστόσο, το να σημειώσεις μόνο ότι αυτό το συναίσθημα υπάρχει και θολώνει τον εγκέφαλό σου είναι το πιο σημαντικό κομμάτι.
Κάνοντας ένα βήμα μπροστά σε ό,τι σε κρατάει πίσω
Έχεις και πρέπει να κάνεις σπουδαία δουλειά με τον εαυτό σου. Και η “δουλειά” σου δεν είναι να προσπαθήσεις να εξαφανίσεις κάθε ίχνος ζήλιας μέσα σου, κάτι που θα ήταν δύσκολο ή ίσως και μάταιο. Η “δουλειά” σου είναι να μάθεις απλά να μην την ποτίζεις. Πως μπορείς να το κάνεις αυτό;
Εστίασε στα συνηθισμένα σημεία της ζωής των άλλων. Ο κύριος τρόπος με τον οποίο τροφοδοτούμε αυτό το ζιζάνιο της ζήλιας είναι με την προσοχή μας και τη σημασία μας. Εστιάζουμε με προσήλωση στις ιδιότητες που θέλουμε, αλλά μας λείπουν. Για παράδειγμα, μπορεί να ζηλέψεις τη φήμη και τον πλούτο ενός μοντέλου και να φανταστείς πώς αν ήσουν κι εσύ μοντέλο, με αυτές τις ιδιότητες, η ζωή σου θα ήταν πολύ πιο εύκολη και διασκεδαστική. Σκέψου όμως λίγο πιο βαθιά. Πραγματικά πιστεύεις πως η ζωή αυτών των κοριτσιών είναι τόσο υπέροχη; Πιστεύεις ότι τα χρήματα και η φήμη, τους εξασφαλίζουν ευτυχισμένες σχέσεις με τους συντρόφους τους; Εξαλείφουν τη θλίψη ή το θυμό τους; Πιθανώς όχι! Ίσως και το αντίθετο.
Σκέψου όλα τα καλά και θετικά στοιχεία του εαυτού σου. Είναι γεγονός. Συχνά, όταν συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους και απελπιζόμαστε, ξεχνάμε την προσωπική μας εξέλιξη και όλα εκείνα τα θετικά πράγματα που έχουν ήδη συμβεί σε εμάς. Εστίασε στα καλά σου στοιχεία και να είσαι ευγνώμων. Γιατί αυτό στο οποίο εστιάζεις, μεγαλώνει.
Απόφυγε να κάνεις συγκρίσεις. Τα περισσότερα συναισθήματα φθόνου και ζήλιας που σχετίζονται με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προκαλούνται από τη σύγκριση της πραγματικής σου ζωής με τις δομημένες ζωές εκείνων που ακολουθείς στο διαδίκτυο. Συγκρίνοντας συνεχώς τη ζωή σου με τη ζωή αυτών των ανθρώπων, μπορεί να ξεχάσεις τα καταπληκτικά πράγματα που έχεις εσύ στη δική σου.
Η δύναμη βρίσκεται στο πως ανταποκρίνεσαι
Στην πραγματικότητα δεν είναι το συναίσθημα της ζήλιας που έχει σημασία, μιας και τα συναισθήματα έρχονται και παρέρχονται. Είναι αυτό που κάνεις με αυτό το συναίσθημα. Η δύναμη βρίσκεται, συνήθως, στο πως αντιδράς. Δώσε προσοχή σε αυτά τα συναισθήματα που προσπαθούν να σε αφυπνίσουν και ανακάλυψε ένα κομμάτι του εαυτού σου που ίσως έχεις αρνηθεί, ξεχάσει ή θάψει. Ακολούθησε την προσέγγιση ότι κάθε συναίσθημα προσπαθεί να αποκαλύψει κάτι ωφέλιμο για σένα. Χρησιμοποίησε τη δύναμη που έχει η ζήλια για να σε τροφοδοτήσει έτσι, ώστε να αναλάβεις δράση για να αποκτήσεις αυτό που έχει πραγματικά νόημα στη ζωή.
Αγκάλιασε τη δύναμη αυτού του συναισθήματος. Αν αξιοποιηθεί σωστά, η ζήλια μπορεί να είναι η μεγαλύτερη ευλογία, βοηθώντας σε να αποκτήσεις εικόνα για τις βαθύτερες ανάγκες και επιθυμίες σου. Ο πόνος που σου προκαλεί, μπορεί να σε ξυπνήσει και να σε βοηθήσει να ρίξεις φως στα θαμμένα όνειρα και τις δυνατότητές σου. Μπορεί να σου δείξει που έχεις εγκλωβιστεί ή που έχεις συμβιβαστεί. Αυτό είναι σημαντικό. Όχι μόνο για σένα, αλλά για όλους μας. Γιατί όσο περισσότερο είμαστε σε ειρήνη με τον εαυτό μας, όσο περισσότερο ζούμε την αληθινή μας πορεία, τόσο μεγαλύτερη είναι η αρμονία στον κόσμο.
Μη φοβάσαι
Ναι, είναι ανθρώπινο και φυσιολογικό να ζηλεύεις. Όλοι βιώνουμε αυτό το συναίσθημα κάποια στιγμή στη ζωή μας είτε το γνωρίζουμε συνειδητά είτε όχι. Το να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας είναι ένα σημαντικό μέρος της εξέλιξής μας ως ανθρώπινα όντα. Η αγάπη για τον εαυτό σου, η επίγνωση, η συμπόνια, ο σεβασμός και η αποδοχή είναι τα κλειδιά για την εξουδετέρωση αυτού του εντελώς άχρηστου συναισθήματος. Λάβε υπόψη σου ότι κανείς δεν έχει μια τέλεια ζωή. Και ο χρόνος σου είναι πολύτιμος. Μην το σπαταλάς συγκρίνοντας τον εαυτό σου με άλλους.
Είναι κομμάτι της δύναμής μας να ασκήσουμε καλοσύνη και αγάπη για να μεταμορφώσουμε τη “σκοτεινή πλευρά” του εαυτού μας σε κάτι όμορφο και θετικό. Το ισχυρότερο φυσικό αντικαταθλιπτικό είναι η ευγνωμοσύνη για ό,τι σου έχει χαρίσει απλόχερα η ζωή. Εξάσκησε αυτό το συναίσθημα. Συνειδητοποίησε πως εκεί έξω δεν τελειώνει η χαρά. Υπάρχει αρκετή ευτυχία για όλους μας!
Κεντρική φωτογραφία, Jose Musa / Pexels.
Κείμενο της Certified Life & Business Coach και Επικοινωνιολόγου Αφροδίτης Χόντου.
