Ζωγραφικά έργα, γλυπτά και φωτογραφίες του Αφρικανού καλλιτέχνη Romuald Hazoumè συγκεντρώνονται στην έκθεση “Les fleurs du mâle” που φιλοξενείται στη γκαλερί Gagosian. Δουλεύοντας με ποικίλα μέσα, ο Romuald Hazoumè διευρευνά την μεταποικιακή ιστορία αλλά και τη σύγχρονη πραγματικότητα που διαμορφώνουν τη γενέτειρα του, το Μπενίν.
Αφρικανικές μάσκες
Ο Hazoumè μεταμορφώνει βιομηχανικά απορρίμματα σε ανθρωπόμορφες γλυπτικές συνθέσεις. Στις χαρακτηριστικές μάσκες του, πλαστικά δοχεία και εξαρτήματα ηλεκτρικών συσκευών συνθέτουν τα πρόσωπα, ενώ νάιλον, δίχτυ, φτερά και άλλα υλικά σχηματίζουν τα μαλλιά, τα ρούχα και άλλα στοιχεία του στυλ και της ατομικότητας. Με αυτή την πρακτική, αντλεί έμπνευση από τον πολιτισμό της εθνοτικής ομάδας Yoruba και τις παν-αφρικανικές παραδόσεις, αποδίδοντας την ιερότητα και την τελετουργική τους σημασία, ενώ παράλληλα ασκεί κριτική στη διαχρονική και καθολική γοητεία που προκαλεί η αφρικανική τέχνη της μάσκας.
Οι οξυδερκείς εικαστικές αναδιαμορφώσεις των έργων του συνοδεύονται ευφυώς από λογοπαίγνια στους τίτλους τους. Ο τίτλος της έκθεσης, Les fleurs du mâle, αποτελεί ένα λογοπαίγνιο μεταξύ των ομόηχων γαλλικών λέξεων mal (κακό – αναφορά στην ποιητική συλλογή του Charles Baudelaire) και mâle (αρσενικό). “Για πολλά από τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου υπεύθυνοι είναι οι άνδρες. Οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις που συμβαίνουν τώρα προκαλούνται από άντρες που βλάπτουν τους λαούς τους. Και όμως, περιμένουν από εμάς να συμφωνήσουμε μαζί τους και να αποδεχτούμε τις προσβολές και τις βόμβες τους σαν να είναι λουλούδια. Αλλά δεν είναι λουλούδια” σχολιάζει ο Hazoumè.
Ο Hazoumè έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία, ένα από αυτά ήταν το βραβείο για τη συμμετοχή του στην Documenta 12 στο Κάσσελ της Γερμανίας, όπου παρουσίασε τη μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση Dream. Για να δημιουργήσει αυτό το έργο, συγκέντρωσε εκατοντάδες πλαστικά μπιτόνια, συναρμολογώντας τα σε μορφή ανοιχτής βάρκας που τοποθετήθηκε μπροστά από μια πανοραμική φωτοτοιχογραφία της αφρικανικής ακτογραμμής.
Τα πλαστικά μπιτόνια της απελπισίας
Ο Romuald Hazoumè είναι ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους καλλιτέχνες της Αφρικής. Το οξυδερκές και σαρδόνια πολιτικό έργο του υλοποιείται σε ποικίλα μέσα. Χρησιμοποιώντας το πανταχού παρόν πλαστικό δοχείο βενζίνης ως την εμβληματική του υπογραφή, ο Hazoumè αναλαμβάνει μνημειώδεις εγκαταστάσεις που λειτουργούν ως μεταφορές του αφρικανικού τόπου, ιστορίας και ταυτότητας. Τα δοχεία βενζίνης θυμίζουν τους άνδρες και γυναίκες που μεταφέρουν λαθραία καύσιμα από την Νιγηρίας και φτάνουν στους καταναλωτές του Μπενίν.
Η φτώχεια και η απελπισία έχει αναγκάσει πολλούς ανθρώπους στη χώρα να μετασκευάζουν παλιές μηχανές για τον σκοπό αυτόν. Δύο γλυπτά της έκθεσης, με τίτλο ZoCooter και Bunkely αναφέρονται ακριβώς σε αυτήν την δραστηριότητα. Ο Hazoumè έχει μεταμορφώσει τέτοια οχήματα συγκολλώντας επιπλέον μεταλλικά στοιχεία και μεγάλες γυάλινες νταμιτζάνες, σκεύη που κάποτε χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση και πώληση καυσίμων, αλλά έχουν πλέον αντικατασταθεί από πλαστικά δοχεία.
Η αντίθεση μεταξύ του ανθεκτικού μετάλλου και της εύθραυστης γυάλινης επιφάνειας συμβολίζει τη ριψοκίνδυνη φύση αυτής της εμπορικής δραστηριότητας, αλλά και της ίδιας της ζωής. Παράλληλα, υπάρχουν συνοδευτικές φωτογραφίες του καταγράφουν την εφευρετικότητα όσων ασχολούνται με αυτό το επικίνδυνο επάγγελμα, στοιβάζοντας επισφαλώς όσο το δυνατόν περισσότερα δοχεία καυσίμων πάνω σε σκούτερ και ποδήλατα. Οι εικόνες αυτές συμπληρώνουν τα γλυπτά, αποτυπώνοντας τις οικονομικές τους και οικολογικές προεκτάσεις ως αντικείμενα εμπορίου και επιβίωσης.
Γεφυρώνοντας τη σύγχρονη εικαστική πρακτική με αρχαίες παραδόσεις
Στα ζωγραφικά έργα της έκθεσης “Les fleurs du mâle”, ο Hazoumè αντλεί έμπνευση από τα ιερά σύμβολα του Φα, ένα πανάρχαιο σύστημα γνώσης των λαών Yoruba. Αυτές οι λιτές αλλά πλούσιες σε νόημα μορφές, χρησιμοποιούνται επίσης και από άλλους λαούς της Δυτικής Αφρικής και πέραν αυτής. Παράλληλα, τα “Vibration” και “Le son” ερμηνεύουν τα ηχητικά μουσικά κύματα σε δυναμικές, πολύχρωμες συνθέσεις, γεφυρώνοντας τη σύγχρονη εικαστική πρακτική με αρχαίες παραδόσεις που παραμένουν ζωντανές και διαρκώς εξελισσόμενες.
Ο Romuald Hazoumè γεννήθηκε το 1962 στο Πόρτο-Νόβο του Μπενίν, όπου ζει και εργάζεται. Το Μπενίν, είναι κράτος της δυτικής Αφρικής, η πρώην Δαχομέη. Το Βασίλειο της Δαχομέης δημιουργήθηκε έπειτα από την ένωση πολλών εθνοτικών ομάδων όπως η Yoruba που προαναφέρθηκε. Στα τέλη του 19ου αιώνα έγινε γαλλικό προτεκτοράτο αλλά μετά από πολύχρονες συνεχείς εξεγέρσεις απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1960 λίγο πριν τη γέννηση του Hazoumè. Οι συγκρούσεις δεν σταμάτησαν, αλλά ο εχθρός δεν ήταν πια οι Γάλλοι. Το Μπενίν, μια δημοκρατική πλέον αφρικανική χώρα συνεχίζει να παλεύει να λύσει πολλά προβλήματα κοινωνικά και πολιτικά.
Η έκθεση του Romuald Hazoumè “Les fleurs du mâle” φιλοξενείται στη γκαλερί Gagosian μέχρι τις 26 Απριλίου 2025.
Κεντρική φωτογραφία, Stathis Mamalakis.
Κείμενο, Μίνα Καραγιάννη Μουσειολόγος – Επιμελήτρια / @museum.ephemera
