Μία από τις πιο γνήσιες και σημαντικές φωνές στη σύγχρονη βραζιλιάνικη τέχνη, η Adriana Varejão ήρθε στην Αθήνα με τη νέα της έκθεση “ Histórias Moldadas” και γέμισε υπέροχες ρωγμές την γκαλερί Gagosian. Το έργο της εικαστικού πραγματεύεται τα περίπλοκα συνυφασμένα θέματα της ιστορίας, της μνήμης, του πολιτισμού και των αποικιακών αφηγήσεων, δίνοντας έμφαση στη ταυτότητα, στον πολιτισμό και στις φυλές.
To παράδοξο στα νέα έργα της Adriana Varejão
Η έκθεση αυτή αποτελεί την πρώτη ατομική της Adriana Varejão στην Ελλάδα και την τέταρτη συνεργασία της με την Gagosian. Η “Histórias Moldadas” παρουσιάζει τέσσερα νέα εικαστικά σύνολα από τη σειρά Tile, που είναι εμπνευσμένα από την παραδοσιακή κεραμική τέχνη της Βραζιλίας, της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κίνας. Αγκαλιάζοντας βασικά στοιχεία του μπαρόκ στυλ, όπως η παρωδία, το παράδοξο, η ένταση και η υπερβολή, δημιουργεί γλυπτικά έργα ζωγραφικής με ραγισμένη επιφάνεια, καθώς και ζωγραφικά γλυπτά εμποτισμένα με έντονη δραματικότητα. Τα έργα της αμφισβητούν την παραδοσιακή αντίληψη για τα καλλιτεχνικά μέσα, ανατρέποντας ταυτόχρονα καθιερωμένες αφηγήσεις της τέχνης και του πολιτισμού.
Η πορεία της στην τέχνη
Η Adriana Varejão αποφάσισε να ακολουθήσει καριέρα στην τέχνη όταν ήταν φοιτήτρια μηχανικής κάπου στη δεκαετία του 1980. Δεδομένου ότι η Βραζιλία είναι μία από τις εθνοτικά πιο πλούσιες χώρες στον κόσμο το έργο της δεν θα μπορούσε να μην έχει επηρεαστεί από αυτό. “Η μυθοπλασία μου δεν ανήκει σε κανένα χρόνο ή τόπο, αντιθέτως χαρακτηρίζεται από θέματα που αφορούν τη ρήξη και την ασυνέχεια. Όλα είναι μολυσμένα” λέει η εικαστικός μιλώντας για το έργο της. “Στη δουλειά μου, η διαμόρφωση της βραζιλιάνικης κουλτούρας από την περίοδο της αποικιοκρατίας και μετά χρησιμοποιείται ως μεταφορά για τον σύγχρονο κόσμο”.
Σε όλα υπάρχει μια ρωγμή
Η χαρακτηριστική της τεχνική (κρακελέ craquelure), αυτή που δημιουργεί τις ρωγμές, αντλεί έμπνευση από τα ραγισμένα πορσελάνινα κεραμικά της δυναστείας των Σονγκ στην Κίνα (960–1279). Αναμειγνύοντας γύψο με το χέρι, τον εφαρμόζει στον καμβά και τον αφήνει να στεγνώσει φυσικά, σε ένα λεπτό παιχνίδι μεταξύ ελέγχου και τυχαιότητας. Οι ρωγμές που προκύπτουν δημιουργούν μια εκφραστική καλλιγραφία, παραπέμποντας σε ερείπια, άνυδρη γη και το υλικό βάρος του ίδιου του χρόνου. Η ίδια το περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο: “Οι ρωγμές δημιουργούνται από την ευφυΐα της φύσης. Το ίδιο χέρι που σχεδιάζει τις ρωγμές, σχεδιάζει τα κλαδιά των δέντρων, τις ρίζες, τις αστραπές, τις φλέβες στα φύλλα, τις φλέβες στο σώμα μας. Ο πίνακας ραγίζει για να βρει αυτή την ισορροπία”.
Courtesy the artist and Gagosian
Οι πίνακες της σειράς Tile προσομοιώνουν το βάρος, τη λάμψη και την υλικότητα των κεραμικών, συνδέοντας τις ραγισμένες επιφάνειες της κινεζικής πορσελάνης με τα azulejos τα ζωγραφισμένα πλακάκια που ενώνουν τη Λατινική Αμερική με την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ασία. Τα azulejos εισήχθησαν στη Βραζιλία κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας και αντανακλούν μια συνάντηση μπαρόκ επιρροών από την ισλαμική τέχνη και την ιταλική Αναγέννηση έως την ολλανδική διακόσμηση και τα κινέζικα κεραμικά.
Μια ξενάγηση στον χώρο της έκθεσης
Στο ισόγειο, η πρώτη αίθουσα παρουσιάζει έργα από κοκκινωπό πηλό με ημιδιαφανή λευκά μοτίβα εμπνευσμένα από τα χειροποίητα κεραμικά του Maragogipinho, ενός κέντρου παραδοσιακής κεραμικής τέχνης στην Μπαΐα της Βραζιλίας. Η εκρηκτική εικονογραφία τους –οργανική και γεωμετρική, ζωομορφική και ανθρωπομορφική– αντανακλά την αρχέγονη σύνδεση του ανθρώπου με τη γη. Η διπλανή αίθουσα μεταπλάθει αυτές τις αναφορές μέσα από ραγισμένες γύψινες μορφές που αντλούν έμπνευση από τη βραζιλιάνικη τέχνη και χειροτεχνία, ενώ παράλληλα δημιουργεί συνδέσεις με την αρχαία ελληνική κεραμική και μυθολογία.
Στον επάνω όροφο, παρουσιάζονται μονοχρωματικά έργα εμπνευσμένα από την αυτοκρατορική πορσελάνη της Κίνας, ιδιαίτερα την υάλωση celadon ή Qing Ci. Η τελευταία αίθουσα πλημμυρίζει από έργα σε μπλε και λευκό, που παραπέμπουν στην τουρκική κεραμική Iznik και διαμορφώνονται από τη ναυτική παράδοση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το δίκτυο των ρωγμών στην επιφάνεια δημιουργεί ένα κινούμενο μωσαϊκό από θαλάσσια μπλε. Κυματισμοί συνυπάρχουν με τουρκικά «μάτια» και πλάσματα του βυθού, σχηματίζοντας φιγούρες που παραπέμπουν στην υπνωτική έλξη της θάλασσας.
Η έκθεση της Adriana Varejão θα φιλοξενείται στην Gagosian μέχρι τις 14 Ιουνίου.
Φωτογραφίες, Adriana Varejão
Κείμενο, Μίνα Καραγιάννη Μουσειολόγος – Επιμελήτρια /@museum.ephemera
