Για πρώτη φορά το κοινό της Αθήνας θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει έργα του σπουδαίου καλλιτέχνη Martin Margiela και να νιώσει τον ρομαντισμό που ενσωματώνεται στις δημιουργίες του στην γκαλερί Bernier-Eliades. Δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι να διαχωρίσεις τον σχεδιαστή Martin Margiela από τον εικαστικό Martin Margiela. Αν παρατηρήσεις τα έργα του όλα αυτά τα χρόνια το δισυπόστατο είναι ολοφάνερο.
“Δεν επέλεξα να αποκαλώ τον εαυτό μου καλλιτέχνη. Από παιδί σχεδίαζα ή ζωγράφιζα και άκουγα ενθαρρυντικά σχόλια από ενήλικες για τις δεξιότητές μου. Τα χρόνια μου στο καλλιτεχνικό σχολείο επιβεβαίωσαν την εμμονή μου. Αργότερα, κατά τη διάρκεια της καριέρας μου στη μόδα, κριτικοί και συγγραφείς με αποκάλεσαν καλλιτέχνη επειδή ένιωθαν ότι έτρεχα ελεύθερος, χωρίς φόβο. Αλλά οι απαιτήσεις της βιομηχανίας μόδας ήταν τόσο συντριπτικές, που δεν είχα χρόνο για οποιαδήποτε άλλη μορφή έκφρασης. Κάθε καλλιτεχνικός τομέας ήταν πάντα μαγνήτης για μένα” δηλώνει ο Martin Margiela.
Ο αινιγματικός Martin Margiela
Για τον αινιγματικό σχεδιαστή που ποτέ δεν έχει απαντήσει σε καμία κριτική και προτιμούσε να επικοινωνεί μόνο με fax, ο ριζοσπαστικός ρομαντισμός είναι ο σεβασμός στο περιβάλλον πολύ πριν την κυκλικότητα της μόδας (π.χ οι συλλογές artisanal και replica με παλιά ρούχα και ανακυκλωμένα υλικά). Ρομαντισμός είναι ο σεβασμός στην ιστορία του οίκου Hermés (1997-2003) που εργάσθηκε και δημιούργησε κλασικά αριστουργήματα διαχρονικής κομψότητας. Όπως και ο σεβασμός στα δώρα της φύσης όπως το αλάτι, την μυρωδιά του οποίου έκλεισε σε ένα μπουκάλι. Για τον εικαστικό Martin Margiela ρομαντισμός είναι κυρίως η αγάπη για τα αδρανή αντικείμενα. Τα οποία επιδιώκει να επανακινήσει, να προικίσει με αξιοπρέπεια, να τονίσει τη μοναδικότητά τους και να τα ανυψώσει σε μια θέση που είχαν χάσει.
Αναδρομή στην ιστορία του σπουδαίου καλλιτέχνη
O Martin γεννήθηκε στο Γκενκ του Βελγίου το 1957 και το ενδιαφέρον του για το σχέδιο ξεκίνησε σε μικρή ηλικία. Αποφοίτησε το 1980 από την Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αμβέρσας, από όπου βγήκαν τα περισσότερα avant garde ονόματα της μόδας των 80s. Από το 1984 μέχρι το 1987, εργάστηκε κοντά στον Jean Paul Gaultier και το 1989 παρουσίασε την πρώτη δική του συλλογή.
Έγινε γνωστός ως πρωτοπόρος της αποδόμησης, παρουσιάζοντας ρούχα που μπορούσαν να φορεθούν ανάποδα, δηλαδή το μέσα έξω. Πρώτος εκείνος πήρε τα παπλώματα από τα κρεβάτια και τα ανέβασε στους ώμους, ως πρόδρομος των puffer jackets. Πρότεινε παπούτσια που είχαν χωρισμένα τα δάχτυλα όπως τα γιαπωνέζικα tabis ή κολλούσαν με ταινία στα πόδια.
“Ο σουρεαλισμός διαμόρφωσε τη νοοτροπία μου από πολύ νωρίς. Το ότι γεννήθηκα στο Βέλγιο σίγουρα βοήθησε αυτό το κίνημα να είναι ισχυρό στην οπτική μου εκπαίδευση. Από τη σχολή τέχνης των εφηβικών μου χρόνων έως την ακαδημία μόδας όταν ήμουν 20. Όλες οι συνδέσεις μεταξύ φαινομενικά άσχετων θεμάτων και μορφών με εκπλήσσουν ακόμα και σήμερα” ανέφερε ο Margiela. Μη έχοντας δώσει ποτέ συνέντευξη, ο Margiela ήταν το ακριβώς αντίθετο από τους υπόλοιπους σχεδιαστέ της εποχής του. Όσοι έχουν δει τις επιδείξεις του θα θυμούνται ότι στο τέλος δεν υποκλινόταν ο ίδιος αλλά οι συνεργάτες του.
Όσα δεν μπορεί να πετύχει η μόδα, μπορεί να τα πετύχει η τέχνη
Από την αρχή της καριέρας του ο Martin Margiela προσέγγιζε τη μόδα ως εικαστική έκφραση. Οι επιδείξεις του σε εγκαταλειμμένους σταθμούς του μετρό ή τέντες τσίρκου έμοιαζαν με θεατρικές παραστάσεις, ή εικαστικές performance. Προσέγγισε τη μόδα εννοιολογικά, με εμμονή στην παρατήρηση και αμφισβήτησε τη δομή του ενδύματος αλλά και τους συστήματος. Πειραματίστηκε με τον όγκο, τις αναλογίες και τη φόρμα σαν να ήταν γλύπτης.
Μέχρι που είκοσι χρόνια μετά, το 2009, ο άνθρωπος αυτός που χρησιμοποιούσε για ετικέτα ένα λευκό πανί με αριθμούς, εγκατέλειψε την μόδα και έχει αφιερωθεί αποκλειστικά στις εικαστικές τέχνες. Κατά τη διάρκεια της καριέρας του σημαντικά Μουσεία τέχνης έχουν φιλοξενήσει έργα του, όπως το Bozar (Βρυξέλλες), το Museum Boijmans Van Beuningen (Ρότερνταμ), το Haus der Kunst (Μόναχο), το LACMA (Λος Άντζελες) και το Somerset House (Λονδίνο). Ατομικές εκθέσεις του Martin Margiela έχουν επίσης πραγματοποιηθεί στα Lafayette Anticipations (Παρίσι), στο M WOODS (Πεκίνο) και στο LOTTE Museum of Art (Σεούλ).
Σαγιονάρες, σκαλοπάτια & ένα κορμί από σιλικόνη
Για την διπλή ατομική έκθεση (Αθήνα-Βρυξέλλες), ο Margiela μεταμορφώνει τη αθηναϊκή γκαλερί και δημιουργεί μία υποβλητική ατμόσφαιρα. Αντλώντας έμπνευση από τη φράση του Alphonse de Lamartine, ποιητή του 19ου αιώνα, “Άψυχα αντικείμενα, έχετε ψυχή (…);” μεγεθύνει τις παύσεις και τις ποιητικές συνδέσεις, αναζητώντας την ομορφιά στο φευγαλέο. Ποιος θα φανταζόταν ότι στο έργο “Shore Shoes” οι σαγιονάρες που εγκαταλείπονται σε τροπικές παραλίες όταν κόβονται με ακρίβεια και επανασυναρμολογούνται, γίνονται νέα σανδάλια με ανανεωμένα σχήματα, σε ξεθωριασμένα ή αστραφτερά χρώματα.
Στο έργο του “Steps” ο Βέλγος εικαστικός χρησιμοποιεί ως σπάνια πρώτη ύλη, το χαλί, για να δημιουργήσει έργο που πόρρω απέχει από τη ζωγραφική. Καθώς απομακρυνόμαστε, η απόδοση του βάθους εντυπωσιάζει και τα χρώματα γίνονται εντονότερα λόγω της οπτικής ψευδαίσθησης. Η αποδόμηση που τον χαρακτήριζε ως σχεδιαστή παραμένει και χαρακτηρίζει και την εικαστική πλευρά του. Ακόμη και η παραδοσιακή βάση της γλυπτικής αμφισβητείται και ανασυντάσσεται. Όπως φαίνεται στη σειρά του έργου “Torsos”, τμήματα ανθρώπινου κορμού, ένας ώμος, ένας λαιμός και ένας κορμός συνδυάζονται στο ίδιο υλικό με τη βάση, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με την παράδοση της έκθεσης και της αντίληψης του έργου.
Η επιτομή της ανατρεπτικότητας
“Είναι ιδιαίτερα συναρπαστική η πρακτική της γλυπτικής επειδή οι τρισδιάστατες φόρμες είναι πιο απαιτητικές όσον αφορά την πλήρωση του χώρου. Υπάρχει μια συγκίνηση στην εργασία σε όλες τις πιθανές γωνίες ταυτόχρονα. Η ομορφιά ή η μοναδικότητα του έργου τέχνης δεν αρκεί: ο τρόπος που επιλέγετε ένα σημείο για να το εγκαταστήσετε, ο τρόπος που μπορείτε να κινηθείτε γύρω του και πώς αλληλεπιδρούν το φως και η σκιά” σημειώνει ο Μargiela. Δούλευε πάντα με την έννοια της κλίμακας, εξερευνώντας και τα δύο άκρα. Το “Black Nails Model” (ακολουθώντας τη σειρά “Red Nails”) είναι μια μινιατούρα εκδοχή της μνημειακής εγκατάστασης που αποκαλύφθηκε το 2021 στο Lafayette Anticipations όπου η είσοδος στην έκθεση ήταν στην έξοδο της γκαλερί.
Φευγαλέα ομορφιά
Το ανθρώπινο σώμα και η φόρμα συνιστούν κομβικά σημεία στο έργο του Margiela. Ως γιος κομμωτή, έχει βυθιστεί σε έναν κόσμο όπου η κόμη των ανθρώπων ήταν σχεδόν εμμονή από την παιδική του ηλικία. Στο έργο “Vanitas” που παρουσιάζει θυμίζει στους θεατές την αδυσώπητη, αναπόφευκτη γήρανση, που συμβολίζεται από την αλλαγή στο χρώμα των μαλλιών, από την παιδική ηλικία στην προχωρημένη ηλικία. Εδώ αντιλαμβάνεται κανείς την τρυφερότητα και την αποδοχή που νιώθει απέναντι σε αυτήν την εξέλιξη. Αν όλη αυτή η ευαισθησία για τον άνθρωπο και τα αντικείμενα δεν είναι ρομαντισμός, τότε τι είναι;
Η έκθεση του Martin Margiela στην γκαλερί Bernier-Eliades θα διαρκέσει από 07.03.2024 έως 15.05.2024.
Kείμενο, Μίνα Καραγιάννη Μουσειολόγος – Επιμελήτρια /@museum.ephemera
