Είναι Πέμπτη απόγευμα. Είσαι στο γραφείο και έχεις ακόμα αρκετή δουλειά. Κι όμως νιώθεις ότι οι ρυθμοί σου έχουν πέσει χωρίς να έχεις κάνει κάτι το τόσο σημαντικό. Ίσως έχεις δουλέψει λιγότερα από ότι άλλες ημέρες… Όμως εσύ νιώθεις ήδη καταβεβλημένη από τη συσσωρευμένη κούραση της εβδομάδας. Και αντί να κάνεις ένα σύντομο διάλλειμα η να ζητήσεις άδεια για το υπόλοιπο της ημέρας, εσύ συνεχίζεις να δουλεύεις άσχετα με το ότι νιώθεις εξουθενωμένη. Θεωρείς πως το να σταματήσεις ακριβώς αυτή τη στιγμή για να ξεκουραστείς είναι τουλάχιστον ντροπή! Το δικαίωμα στη ξεκούραση δεν είναι τεμπελιά
Σου θυμίζει κάτι αυτή η κατάσταση; Μήπως έχεις νιώσει κι εσύ όλα αυτά τα συναισθήματα της κούρασης να σε κυριεύουν; Νιώθεις ενοχές αν σταματήσεις για λίγο τη δουλειά σου και κάνεις μια ανάπαυλα; Η αν ζητήσεις μια μέρα άδεια ώστε να πάρεις μια ανάσα και να μειώσεις την αίσθηση του burned out; Δυστυχώς, τον τελευταίο καιρό που οι συνθήκες από όλες τις απόψεις, έχουν γίνει πιο απαιτητικές, όλοι προσπαθούμε να είμαστε ακραία αποτελεσματικοί. Πιέζουμε τον εαυτό μας σε υπεράνθρωπο επίπεδο. Και του στερούμε την σπουδαία ανταμοιβή της ξεκούρασης. Από καθαρό φόβο, μήπως κάποιος μας θεωρήσει τεμπέληδες! Ακόμα κι αν αυτός είναι ο ίδιος μας ο εαυτός…
Βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις και το ψέμα της “τεμπελιάς”
Το ψέμα της “τεμπελιάς” είναι ένα σύστημα ανείπωτων, αλλά βαθιά διατηρημένων πεποιθήσεων, που υποστηρίζουν ότι η σκληρή δουλειά είναι ηθικά ανώτερη από τη χαλαρή και απόλυτα δημιουργική παραγωγικότητα. Με δυο λόγια, όσοι δεν είναι διαρκώς και ασταμάτητα παραγωγικοί έχουν λιγότερη εγγενή αξία από τους μονίμως παραγωγικούς ανθρώπους. Πρόκειται για ένα βασικό μοτίβο ιδεών και αξιών που διαμορφώνει εδώ και δεκαετίες τη σύγχρονη κουλτούρα. Είναι ένα σχεδόν απάνθρωπο μοτίβο που επηρεάζει τον τρόπο που δουλεύουμε, τον τρόπο που θέτουμε όρια στις σχέσεις μας και τις απόψεις μας για το τι υποτίθεται ότι είναι η ζωή. Είναι ένα μοτίβο που γεμίζει ενοχές το δικαίωμα για ξεκούραση και οδηγεί αναπόφευκτα στο burn out. Στο “κάψιμο” των αντοχών και των δυνατοτήτων μας. Από μικρή ηλικία μας έχουν «εγκαταστήσει» στο μυαλό τρεις βασικές αρχές:
- Η αξία σου είναι η παραγωγικότητά σου.
- Πάντα μπορείς να κάνεις περισσότερα.
- Δεν αρκεί να εμπιστευτείς τις δικές σου ανάγκες και περιορισμούς. Πρέπει πάντα να κοιτάζεις το «σύνολο».
Δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο κάποιοι να σκέφτονται ως εξής: «Πρέπει να δουλεύω απίστευτα σκληρά, όλη την ώρα, για να ξεπεράσω την εσωτερική μου τεμπελιά. Η αξία μου κερδίζεται μέσω της παραγωγικότητάς. Η αδιάκοπη εργασία είναι το κέντρο της ζωής μου.»
Αυτή η προοπτική οδηγεί πολλούς από εμάς να δουλεύουμε υπερβολικά αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις της υπερκόπωσης στην υγεία και στην αποδοτικότητά μας. Ακούγεται λογικό μια και έχουμε διδαχθεί ότι η δουλειά είναι η λύση σε όλα μας τα προβλήματα. Η ασταμάτητη εργασία, θα μας οδηγήσει σε σίγουρη επιτυχία. Η μήπως όχι; Άλλο ένα success story; Ή μία ακόμα πλάνη; Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για πλάνες!
Η πλάνη της ασταμάτητης παραγωγικότητας
Δυσκολεύεσαι να απολαύσεις τον ελεύθερο χρόνο σου. Πιστεύεις ότι πρέπει να «κερδίσεις» με κόπο το δικαίωμα ακόμα και για το πιο σύντομο διάλειμμα. Φροντίζεις την υγεία σου μόνο και μόνο για να παραμείνεις παραγωγική. Το να μην έχεις τίποτα να κάνεις, σε κάνει να νιώθεις άβολα. Σε κάνει να νιώθεις «άχρηστη». Μήπως σου ακούγονται οικεία όλα αυτά;
Η αλήθεια είναι πως θεωρούμε ότι η επαγγελματική καταξίωση προέρχεται από το πόσο παραγωγικοί μπορούμε να γίνουμε. Νομίζουμε πως όσο μεγαλύτερο είναι το έργο που παράγουμε, τόσο μεγαλύτερη είναι και η αξία μας σαν προσωπικότητες. Αν ελαττώσουμε την παραγωγικότητά μας, αυτόματα ελαττώνεται η κοινωνική αλλά και η προσωπική μας αξία. Οπότε βασικό μας στόχος είναι να μην ελαττώσουμε ούτε στο ελάχιστο την παραγωγικότητά μας και να διατηρήσουμε αμετάβλητη την αξία μας. Αυτό είναι από τα πιο συχνά λάθη που αντιμετωπίζω ως business coach από επαγγελματίες που ζητούν τις συμβουλές μου.
Έχω αντιμετωπίσει περιπτώσεις εξαιρετικά πολυάσχολων επαγγελματιών που αισθάνονταν αποτυχημένοι και πεπεισμένοι πως παρά τα όσα έκαναν, κάποιοι τους θεωρούσαν ανεπαρκείς ή ένιωθαν τεμπέληδες οι ίδιοι. Κι αυτό επειδή χρειάζονταν λίγο χρόνο ξεκούρασης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Έπεσαν θύματα στο ψέμα της τεμπελιάς. Η ανάγκη για διαλείμματα τους δημιουργούσε τόσες ενοχές σχετικά με τη παραγωγικότητά τους που στο τέλος έφταναν στο αντίθετο άκρο και δούλευαν ακόμα πιο πολύ! Στερώντας τις περισσότερες φορές από τον εαυτό τους το δικαίωμα της ξεκούρασης ή ακόμα και των διακοπών! Τελικό αποτέλεσμα της εξαιρετικής πίεσης για αποτελεσματική υπέρ-παραγωγικότητα είναι δυστυχώς το burn out. Και όταν έρχεται το burn out η παραγωγικότητα κόβεται μαχαίρι.
Η πλάνη της αναβλητικότητας
Ας δούμε ένα σημάδι ακαδημαϊκής «τεμπελιάς». Το όνομά της είναι αναβλητικότητα! Οι άνθρωποι αγαπούν να κατηγορούν τους αναβλητικούς για τη συμπεριφορά τους. Η αναβολή του ξεκινήματος η της ολοκλήρωσης μιας εργασίας σίγουρα μοιάζει με τεμπελιά. Υποτίθεται ότι πρέπει να κάνεις κάτι και δεν το κάνεις. Αυτό είναι μια ηθική αποτυχία, σωστά; Αυτό σημαίνει ότι είσαι αδύναμος, χωρίς κίνητρο και τεμπέλης. Έτσι δεν είναι;
Πρόσφατες ψυχολογικές έρευνες εξηγούν την αναβλητικότητα ως λειτουργικό πρόβλημα και όχι ως συνέπεια τεμπελιάς. Η αναβλητικότητα μπορεί να οφείλεται είτε στο άγχος μήπως και δεν είναι «αρκετά καλή» η προσπάθειά σου. Μπορεί να οφείλεται σε υπερβολικό ζήλο για άψογο αποτέλεσμα, μπορεί να είναι συνέπεια πνευματικής η σωματικής κούρασης η να οφείλεται σε σύγχυση σχετικά με τον ιδανικό τρόπο έναρξης ενός εγχειρήματος. Κι ας μην ξεχνάς πως το πάθος για τελειομανία, παίζει σημαντικό ρόλο στην τάση για αναβλητικότητα.
Το δικαίωμα στη ξεκούραση δεν είναι τεμπελιά
Η προτεραιότητα στις σωματικές και συναισθηματικές σου ανάγκες είναι ένα σημαντικό μέρος της δημιουργίας ισορροπίας μεταξύ της εργασίας και της ζωής σου. Η καλή φροντίδα του εαυτού σου μπορεί να βελτιώσει την ανθεκτικότητα και τη δύναμή σου, καθιστώντας ευκολότερη τη διαχείριση των προκλήσεων καθώς αυτές εμφανίζονται. Πρέπει να απενοχοποιήσεις την ανάγκη σου για διαλλείματα και κρατήσεις αποστάσεις από το ψέμα της τεμπελιάς. Ξεκουράσου σωματικά και πνευματικά. Δώσε λίγο χρόνο στον εαυτό σου να τεμπελιάσει κυριολεκτικά και απόλυτα συνειδητά αυτή τη φορά. Είναι, εξάλλου, αναφαίρετο δικαίωμά σου!
Η “αποποινικοποίηση” της “τεμπελιάς”
- Εάν ένα άτομο δεν μπορεί να σηκωθεί από το κρεβάτι, κάτι τον κάνει να νιώθει εξαντλημένο. Εάν ένας μαθητής δεν γράφει τις εργασίες του, ίσως κάτι δεν καταλαβαίνει και χρειάζεται βοήθεια. Εάν ένας υπάλληλος αγνοεί συνεχώς τις προθεσμίες, κάτι μπορεί να τον δυσκολεύει στην οργάνωση. Οι άνθρωποι δεν επιλέγουν να αποτύχουν ή να απογοητεύσουν. Κανείς δεν θέλει να αισθάνεται ανίκανος, απαθής ή αναποτελεσματικός. Αν κοιτάξει κάποιος τη δράση (ή την αδράνεια) ενός ατόμου και τον κρίνει ως τεμπέλη, καλό είναι να ελέγξει και όλες τις παραμέτρους. Υπάρχει πάντα μια εξήγηση όταν ΔΕΝ γίνεται κάτι. Μπορεί να υπάρχουν εμπόδια. Επειδή κάποιος δεν μπορεί να τα δει ή δεν τα θεωρεί σημαντικά, δεν σημαίνει ότι δεν είναι εκεί!
- Μάθε να αγκαλιάζεις τα συναισθήματά σου, συμπεριλαμβανομένων και της απάθειας ή της ενόχλησης. Αν δεν σου αρέσει να κάνεις κάτι, αυτό το συναίσθημα είναι μια χρήσιμη πληροφορία. Δεν είναι ντροπή που το νιώθεις και δεν είναι τεμπελιά. Είναι μέρος του συστήματος προειδοποίησης του σώματός σου. Ο καθένας μας χρειάζεται απεγνωσμένα να εξασκηθεί στο να ακούει το σώμα και το μυαλό του.
- Μάθε να λες όχι, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα απογοητεύσεις κάποιον που έχει παράλογες απαιτήσεις από εσένα. Σταμάτα να λες «ναι» από φόβο μήπως χάσεις λίγο από την επαγγελματική σου καταξίωση. Ζούμε, πραγματικά, σε έναν κόσμο που η σκληρή δουλειά ανταμείβεται και οι ανάγκες για ανάπαυλα ή ξεκούραση θεωρούνται πηγές ντροπής! Όμως είναι αναφαίρετο δικαίωμά σου να διεκδικήσεις αυτή την ανάπαυλα χωρίς καμία ενοχή!
Διαλλείματα χωρίς ενοχές
Θα υπάρχει, πάντα, ο κίνδυνος να θεωρηθεί κάποιος «τεμπέλης» όταν δεν εκτελεί υπέρ του δέοντος τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις. Όμως, στην περίπτωση που το burn out είναι προ των πυλών, θεωρώ χρήσιμο, ο καθένας από εμάς να καταλάβει πως δεν χρειάζεται να λειτουργεί σαν ήρωας. Δεν επιβάλλεται από κανένα νόμο να γίνουμε υπερήρωες! Μπορούμε να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να «ακούσουμε» τι μας λέει το σώμα μας και η ψυχή μας και να το σεβαστούμε!
Άφησε για λίγο στην άκρη την επαγγελματική σου ανασφάλεια. Χάρισε στον εαυτό σου την πολυτέλεια να απολαύσει λίγες ώρες χωρίς να κάνει απολύτως τίποτα! Είναι ιδιαίτερα ευεργετικό και θα κάνει θαύματα για την παραγωγικότητά σου! Η καθημερινότητα είναι πολύτιμη και είμαστε όλοι άξιοι ανεξάρτητα από τα επίπεδα της παραγωγικότητάς μας.
Κι αν νιώσεις την ανάγκη να πας σε μια παραλία, πίνοντας όλη μέρα smoothies και κάνοντας μασάζ, η βλέποντας ταινίες και παίζοντας επιτραπέζια, πρόσφερε στον εαυτό σου αυτό το υπέροχο δώρο χωρίς την παραμικρή ενοχή!
My tip: Γιόρτασε την ευτυχία που σου δίνει μια μικρή ανάπαυλα από την καθημερινότητά σου. Ζήσε μερικές ώρες της ημέρας σαν να συνεχίζεις να είσαι σε διακοπές. Απόλαυσε την ύπαρξή σου ζώντας το κάθε λεπτό της ζωής σου με χαρά!
Φωτογραφία Unsplash
Κείμενο της Certified Life & Business Coach και Επικοινωνιολόγου Αφροδίτης Χόντου.
