Αν το σκεφτείς καλά, υπάρχουν λίγα πράγματα στη ζωή για τα οποία μπορούμε να είμαστε σίγουροι. Η αβεβαιότητα είναι εγγενής σε κάθε απόφαση που παίρνουμε, από τις πιο βαθιές επιλογές της ζωής μας έως τις πιο απλές. Μπορούμε να έχουμε αμφιβολίες για οτιδήποτε. Τις περισσότερες φορές είμαστε αρκετά σίγουροι για τις επιλογές μας—ή θεωρούμε ότι δεν έχουν τόσο μεγάλη σημασία— και μπορούμε να παρακάμψουμε τις αμφιβολίες μας ώστε να κάνουμε σχέδια και να συνεχίσουμε με κάποια βεβαιότητα. Ωστόσο, για όσους έχουν χρόνια αναποφασιστικότητα, οποιαδήποτε επιλογή απελευθερώνει αβεβαιότητες και αμφιβολίες και μετατρέπεται σε εμπόδιο που μας αδρανοποιεί στη λήψη αποφάσεων.
Το ζήτημα της βεβαιότητας
Κάθε υπόθεση που κάνεις για τον κόσμο είναι ενσωματωμένη στην αβεβαιότητα, από την πιο ασήμαντη έως την πιο σημαντική. Στην πραγματικότητα, δεν μπορείς να είσαι σίγουρος/η για κανένα από τα δύο μέχρι να ελέγξεις. Και αμέσως μετά τον έλεγχο, δεν μπορείς πλέον να είσαι σίγουρη γιατί τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται σίγουροι και αυτό είναι αρκετό για να μην οδηγηθούν στην αναποφασιστικότητα.
Η εμπειρία της αβεβαιότητας είναι διαφορετική από το να μην υπάρχουν αρκετά στοιχεία. Είναι ένα είδος σκέψης που ονομάζεται μετά-γνώση και συνοδεύεται από ένα συναίσθημα. Αβεβαιότητα είναι η επίγνωση ή η γνώση ότι δεν γνωρίζουμε κάτι σίγουρα. Αυτή η επίγνωση, τις περισσότερες φορές, συνοδεύεται από ένα συναίσθημα. Μπορεί να είναι ενθουσιασμός, φόβος, ντροπή ή οποιοδήποτε άλλο. Περιστασιακά, η αβεβαιότητα είναι απλώς ουδέτερη. Μερικές συνηθισμένες αμφιβολίες μπορούν απλά να επιλυθούν με γεγονότα. Αυτό το είδος αμφιβολίας μπορεί να διευθετηθεί χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις σου για να δεις τι ισχύει αυτήν τη στιγμή για παράδειγμα “Ναι, ξέχασα να στείλω αυτό το email.”
Όταν οι αμφιβολίες συγκρούονται με τις αισθήσεις
Ωστόσο, υπάρχει μια διαφορετική αμφιβολία που προκύπτει από τη φαντασία σου και σε κάνει να αμφιβάλλεις για όσα σου λένε οι αισθήσεις σου. Κανένας έλεγχος γεγονότων δεν θα επιλύσει ποτέ αυτού του είδους τις αμφιβολίες. Ένα παράδειγμα μπορεί να είναι το εξής: “Έσβησα τη σόμπα;” Ελέγχεις αν το έκανες. Οι αισθήσεις σου σου λένε ναι. Νιώθεις σίγουρη. Αλλά μετά, καθώς απομακρύνεσαι, δημιουργείται ένα άλλο είδος αμφιβολίας που είναι μια φανταστική αφήγηση αυτού που μόλις είδες. “Τι θα γινόταν αν δεν σβήσει τελείως” ή “Τι θα γινόταν αν κάψω το σπίτι και γιατί θα ήταν κακό να το ελέγξω ξανά;”
Αυτό το είδος της αμφιβολίας δεν μπορεί να διευθετηθεί με ένα άλλο “γεγονός” επειδή δημιουργείται από τη φαντασία σου. Ανεξάρτητα από το πόσες φορές επιχειρήσεις να το διευθετήσεις με μια επιβεβαίωση ή μια επιταγή, δεν μπορείς ποτέ να νιώσεις αρκετά σίγουρη. Οι επιλογές, δημιουργούν ένα εξαιρετικά δύσκολο ζήτημα αν ταλαιπωρείσαι από αναποφασιστικότητα. Κάθε επιλογή που κάνεις σε ξεκινά από διαφορετικό μονοπάτι. Μερικές φορές είναι ασήμαντο, μερικές φορές θα μπορούσε να είναι επακόλουθο ή ακόμη και να αλλάξει τη ζωή σου.
Εξωγενείς παράγοντες
Άρα τελικά μπορείς ποτέ να είσαι σίγουρη ότι κάνεις τη σωστή επιλογή; Όταν αναγνωρίζεις την πραγματικότητα ότι συμβαίνουν απροσδόκητα πράγματα και είναι πιθανό να εμφανίζονται απροσδόκητες συνέπειες από καιρό σε καιρό, συνειδητοποιείς ότι ποτέ δεν μπορείς να μάθεις με βεβαιότητα. Το να γνωρίζεις με βεβαιότητα δεν σημαίνει να καταρρίψεις τη βεβαιότητα, να διώξεις τις αμφιβολίες ή να συγκεντρώσεις περισσότερα στοιχεία. Δεν είναι να πεις στον εαυτό σου ότι μπορείς να είσαι βέβαιη ότι όλα θα πάνε καλά, ότι δεν υπάρχει λόγος να έχεις αμφιβολίες. Αλλά να νιώθεις αρκετά σίγουρη.
Τα άτομα με χρόνια αναποφασιστικότητα συχνά βρίσκουν ότι το να κάνουν μια επιλογή είναι κάτι βασανιστικό. Ανησυχούν τόσο πολύ που μπορεί να κάνουν ένα αμετάκλητο λάθος ή να ξεκινήσουν ένα μονοπάτι που απλά δεν μπορούν να χειριστούν ή που είναι κακή επιλογή και οι ανησυχίες προκαλούν τόσο μεγάλο άγχος που η καθυστέρηση, η αποφυγή και η αναβλητικότητα φαίνεται να είναι οι μόνες αποδεκτές επιλογές.
Κεντρική φωτογραφία Μasha Raymers.
Κείμενο Dr Μαρίζα Χατζησταματίου, Ψυχολόγος MSc, PhD, Διδάκτωρ Παν/μίου Θεσσαλίας. my-psychology.gr
