Ο εγκέφαλος μας αναδεύει συνεχώς σκέψεις -αρκετά συχνά αρνητικές- συναισθήματα, αισθήσεις και αντιλήψεις, που σημαίνει ότι υπάρχουν πολλές πληροφορίες που ανταγωνίζονται για την προσοχή μας. Εστιάζουμε σε πράγματα που είναι σημαντικά γι’ αυτό που θέλουμε να κάνουμε, περνώντας το 46,9% των ωρών που είμαστε ξύπνιοι σκεπτόμενοι κάτι διαφορετικό από αυτό που κάνουμε στην πραγματικότητα. Είναι η φυσική τάση του νου να παρασύρεται ανήσυχα από τη μια σκέψη στην άλλη, να κινείται μεταξύ αναμνήσεων, φαντασιών, στόχων και σχεδίων.
Το ότι ο εγκέφαλός μας είναι “πάντα ανοιχτός” έχει εξελικτικά πλεονεκτήματα. Μας βοηθά να επεξεργαζόμαστε και να αποθηκεύουμε τον τεράστιο όγκο πληροφοριών που λαμβάνουμε καθημερινά για να επιβιώσουμε και να ευδοκιμήσουμε στο περιβάλλον μας. Σύμφωνα με τους Tseng & Poppenk, ο μέσος άνθρωπος έχει περίπου 6,5 σκέψεις ανά λεπτό ή περίπου 6.200 σκέψεις την ημέρα. Με βάση αυτό, αν οι περισσότερες σκέψεις μας είναι αρνητικές και επαναλαμβανόμενες, παρεμβαίνουν σε άλλους τύπους σκέψης. Έτσι, το να είμαστε “κολλημένοι” σε ένα μοτίβο αρνητικής σκέψης μπορεί να πυροδοτήσει αϋπνία, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, καταστροφική σκέψη, κατάθλιψη και σωματική δυσφορία.
H προκατάληψη της αρνητικότητας
Ενώ οι περισσότερες από τις σκέψεις μας δεν είναι ιδιαίτερα αρνητικές ή θετικές, όταν αντιμετωπίζουμε αρνητικά ερεθίσματα, ο εγκέφαλος αντιδρά με μια απότομη νευρική δραστηριότητα. Αυτή η αύξηση σημαίνει ότι τείνουμε να καταγράφουμε πιο εύκολα αρνητικές πληροφορίες, να θεωρούμε τα αρνητικά δεδομένα πιο σημαντικά, να θυμόμαστε τα αρνητικά γεγονότα πιο ζωντανά και να μένουμε σε αρνητικές σκέψεις πιο έντονα, ενώ παραβλέπουμε ή ελαχιστοποιούμε θετικές πληροφορίες, όπως η χαρά ή ο έπαινος.
Αυτό συμβαίνει γιατί ο εγκέφαλός μας είναι συνδεδεμένος με μια προκατάληψη αρνητικότητας που μας βοηθά να παραμένουμε σε εγρήγορση για κινδύνους, ώστε να ανιχνεύουμε τις απειλές το συντομότερο δυνατό. Δυστυχώς, αυτό προδιαθέτει επίσης τις συμπεριφορές μας. Επηρεάζονται περισσότερο από κακές ειδήσεις παρά από καλές ή ουδέτερες ειδήσεις. Είναι πιο πιθανό να θυμόμαστε δυσάρεστα γεγονότα και να θυμόμαστε προσβολές. Επίσης, ανταποκρινόμαστε πιο έντονα σε αρνητικά ερεθίσματα και είναι πιθανό να τα σκεφτόμαστε πιο συχνά.
Διακόπτοντας τις αρνητικές σκέψεις
Είναι σημαντικό να εξομαλύνουμε αυτήν την αρνητικότητα, ώστε να μην ενισχύουμε τον αντίκτυπο των αρνητικών μας σκέψεων. Ενώ το φαινόμενο είναι απολύτως φυσιολογικό, μπορεί να μας κάνει να εστιάσουμε περισσότερο στα αρνητικά καθώς προσπαθούμε να κατανοήσουμε τον κόσμο. Η τάση μας να μένουμε πιο συχνά σε αρνητικά ερεθίσματα και να παίρνουμε αποφάσεις με βάση αρνητικές πληροφορίες μπορεί να οδηγήσει σε ένα διαταραγμένο μοτίβο, όπως μια αλυσιδωτή αντίδραση αρνητικής σκέψης. Σε αυτόν τον “καταρράκτη”, όσο πιο αρνητικές είναι οι σκέψεις μας, τόσο πιο στενό είναι το διαθέσιμο εύρος των σκέψεών μας και τόσο πιο πιθανό είναι να οδηγήσει σε ανθυγιεινό συλλογισμό, μηρυκασμό και εμμονή.
Η παραμονή σε αρνητικές πληροφορίες και σκοτεινές σκέψεις μπορεί να μας οδηγήσει στο να περιμένουμε το χειρότερο από τους άλλους και να επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά σε αρνητικές ανταλλαγές, βλάπτοντας κατά αυτόν τον τρόπο τις σχέσεις μας. Η προσήλωση στα αρνητικά μπορεί επίσης να επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων και να δυσκολέψει την αισιόδοξη άποψη της ζωής. Τα καλά νέα είναι ότι μπορούμε να μάθουμε πώς να αντιμετωπίζουμε την τάση μας προς την αρνητική σκέψη. Αντί να μεταβούμε σε μια σπείρα, ας γίνουμε περίεργοι για το μοτίβο σκέψης.
Συνειδητοποίηση
Η συνειδητοποίηση είναι το πρώτο βήμα. Ας προσπαθήσουμε να απομακρυνθούμε από την αρνητικότητα και ας εξετάσουμε τις σκέψεις μας με ουδετερότητα. Ας παρατηρήσουμε πιθανούς παράγοντες ενεργοποίησης που μπορεί να αποφευχθούν, συμπεριλαμβανομένων αρνητικών ατόμων και ρυθμίσεων. Ας αναγνωρίσουμε πως οι υπεργενικεύσεις, οι συγκρίσεις και η βιαστική εξαγωγή συμπερασμάτων μπορούν να υποκινήσουν και να διαιωνίσουν την αρνητικότητα.
Τέλος, ας δώσουμε προσοχή στα λόγια που λέμε στον εαυτό μας και ας προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε μια ευγένεια στην αυτοομιλία μας. Μόλις συνειδητοποιήσουμε μια αρνητική νοοτροπία, μπορούμε να αρχίσουμε να δημιουργούμε νέα πρότυπα για να ανακατευθύνουμε την προσοχή μας ή να εστιάσουμε σε πιο θετικές εμπειρίες.
Ευγνωμοσύνη
Η εξάσκηση της ευγνωμοσύνης είναι μια εξαιρετική τεχνική. Μας ενθαρρύνει να αναζητήσουμε τι είναι καλό και να πιστέψουμε ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα. Το να μάθουμε πώς να βάζουμε όρια σε αρνητικούς ανθρώπους θα μειώσει τα αρνητικά ερεθίσματα.
Ας επιλέξουμε να περάσουμε χρόνο με αυτούς που μας κάνουν να νιώθουμε καλύτερα. Επίσης, είναι σημαντικό να μάθουμε πώς να αυτοκαταπραϋνόμαστε. Αυτό μπορεί να γίνει απλώς αφιερώνοντας χρόνο για να εισπνεύσουμε βαθιά, επιτρέποντας στις σκέψεις μας να έρχονται και να φεύγουν, χωρίς κρίση.
Aπόσπαση προσοχής
Η απόσπαση της προσοχής είναι μια άλλη αποτελεσματική στρατηγική. Η ενασχόληση με σωματικές δραστηριότητες μπορεί να βοηθήσει να σταματήσουν την “σπείρα” των αρνητικών σκέψεων. Το να κάνουμε μια βόλτα (ειδικά στη φύση), να ασκηθούμε ή να δυναμώσουμε τη μουσική και να κινηθούμε στους ρυθμούς της είναι καλές πρακτικές για να απομακρύνουμε το μυαλό μας από κάτι.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι αρνητικές σκέψεις και τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά. Ο στόχος δεν είναι να εξαλειφθούν εντελώς, αυτό είναι αδύνατο. Ο στόχος είναι να αναγνωρίσουμε την ικανότητά μας να μετατρέπουμε κάτι αρνητικό σε κάτι εντελώς άλλο.
Δημιουργικότητα
Η δημιουργικότητα είναι ένας μεγάλος στόχος και μια αποτελεσματική παρέμβαση. Η διοχέτευση αρνητικών σκέψεων στο γράψιμο, για παράδειγμα, μπορεί να μας βοηθήσει να ξεχωρίσουμε και να αναγνωρίσουμε τι συμβαίνει. Επίσης, μπορεί να επιβραδύνει τις σκέψεις μας και να μας βοηθήσει να βρούμε σαφήνεια. Μερικές φορές, μπορεί να οδηγήσει στη εύρεση νέων λύσεων.
Υπάρχουν πολλές άλλες δημιουργικές διέξοδοι —τραγούδι, μαγείρεμα, χορός, σχέδιο— η αρνητικότητα είναι γόνιμο έδαφος για δημιουργικότητα. Ας μην πιέζουμε τον εαυτό μας να δημιουργήσει ένα αριστούργημα. Κάτι τόσο απλό μπορεί να μειώσει το άγχος και να ανακατευθύνει καταστροφικές σκέψεις και συναισθήματα. Επαναλαμβανόμενες, δημιουργικές κινήσεις όπως αυτές αυξάνουν τη ντοπαμίνη που κυκλοφορεί και ενισχύουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Κεντρική φωτογραφία Οzan Çulha / Pexels.
Κείμενο Dr Μαρίζα Χατζησταματίου, Ψυχολόγος MSc, PhD, Διδάκτωρ Παν/μίου Θεσσαλίας. my-psychology.gr
