Κάποτε η εργασία σου σε γέμιζε ευεξία, ζωντάνια και ανέβαζε την δημιουργικότητα και την παραγωγικότητά σου στα ύψη. Αν το τελευταίο διάστημα παρατηρείς ότι δεν σου δίνει την ίδια χαρά και πως πλέον ζεις μόνο για να εργάζεσαι, τότε ίσως η επαγγελματική εξουθένωση είναι προ των πυλών. Η εξάντληση, η απογοήτευση και ο καταιγισμός μιας τεράστιας λίστας με υποχρεώσεις νιώθεις να σε πνίγουν. Ακούς από άλλου λύσεις του τύπου: “Ανάπνευσε”, “Διαλογίσου”, “Κάνε ένα διάλειμμα”, “Βάλε πιο αυστηρά όρια”, “Μάθε να λες όχι”. Όλα αυτά όμως, μοιάζουν να μη σε βοηθούν. Άλλωστε αν ήταν τόσο απλό, θα το είχες κάνει ήδη, σωστά;
Βάζοντας τον εαυτό μας σε δεύτερη μοίρα
Όταν αισθανόμαστε ότι δεν αποδίδουμε και χάνουμε τον έλεγχο, συχνά δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να ξεκουραστεί σωστά. Αυτή είναι μια καταστροφική αντίδραση, γιατί το να μην ξεκουραζόμαστε μειώνει τις πιθανότητες να είμαστε ξανά παραγωγικοί. Καταλήγουμε να “μαραζώνουμε” στη ζώνη εξουθένωσης, να επιπλήττουμε συνεχώς τον εαυτό μας για τη μειωμένη παραγωγικότητά μας και να γινόμαστε ολοένα και χειρότεροι.
Η επαγγελματική εξουθένωση επηρεάζει ιδιαίτερα τους ανθρώπους που είναι ευσυνείδητοι, αφοσιωμένοι και παθιασμένοι με τη δουλειά τους. Είναι μεγάλος κίνδυνος για αυτούς που αναλαμβάνουν πολλές ευθύνες και για όλους εκείνους που είναι ιδιαίτερα ιδεαλιστές και οδηγούνται από την επιθυμία να κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Επίσης, επηρεάζει δυσανάλογα και τους τελειομανείς. Αν βρίσκεσαι μια ανάσα πριν από την επαγγελματική εξουθένωση, μάθε πως θα “επιβιώσεις”.
Αποδέξου ότι η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένα δομικό πρόβλημα
Η συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αποδεικνύει πως δεν είναι η δική μας κακή διαχείριση χρόνου ή η έλλειψη ανθεκτικότητας που προκαλεί την εξάντλησή μας. Ερευνητικά δεδομένα έχουν δείξει ξανά και ξανά, ότι η επαγγελματική εξουθένωση έχει τις ρίζες της σε τοξικά εργασιακά περιβάλλοντα που μας αρρωσταίνουν.
Με άλλα λόγια, είναι ένα διαρθρωτικό – όχι προσωπικό πρόβλημα – που προκαλείται από έλλειψη πόρων, κακή διαχείριση, παράλογες προθεσμίες, υπερβολικά μεγάλο φόρτο εργασίας και κακά μελετημένες διαδικασίες. Αν όλα αυτά συνδυάζονται με έλλειψη σεβασμού και εκτίμησης, μπορεί να γίνουν καταστροφικά.
Αυτή η επίγνωση έχει καθοριστική σημασία για την εξέλιξη της κατάστασης. Συχνά νιώθουμε τρομερά ένοχοι για την πτώση της παραγωγικότητάς μας. Τείνουμε να πιστεύουμε ότι η εξουθένωση είναι δικό μας λάθος. Ότι κατά κάποιο τρόπο, δεν ήμασταν αρκετά δυνατοί ή αποτελεσματικοί για να πετύχουμε στις υποχρεώσεις μας. Αυτή είναι μια εξαιρετικά άχρηστη υπόθεση. Μια πρόσφατη έρευνα της Gallup, καθόρισε τους ακόλουθους πέντε λόγους εξουθένωσης:
- Άδικη μεταχείριση στην εργασία
- Μη διαχειρίσιμο φόρτο εργασίας
- Έλλειψη σαφήνειας ρόλου
- Έλλειψη επικοινωνίας και υποστήριξης
- Παράλογη πίεση χρόνου
Συνειδητοποίησε ότι η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένα πολιτιστικό πρόβλημα
Η επαγγελματική εξουθένωση εκτός από δομικό πρόβλημα, είναι και πολιτισμικό πρόβλημα. Οι περισσότεροι από μας, έχουμε εσωτερικεύσει βαθιά πολιτιστικές πεποιθήσεις για την εργασία, τον χρόνο και την αξία μας. Στις μέρες μας, περιμένουμε από την εργασία όχι μόνο να προσφέρει μισθό, αλλά και σκοπό, νόημα, ταυτότητα, στάτους — ίσως ακόμη και σωτηρία.
Αυτή η εμπλοκή της δουλειάς με βαθύτερες αξίες μπορεί να είναι επικίνδυνη. Συχνά, απαιτείται εσωτερική δουλειά με έναν προπονητή εξουθένωσης ή με έναν θεραπευτή για να αποκαλυφθούν οι πολλοί τρόποι με τους οποίους συνδέονται πολύ βαθύτερες, πιο υπαρξιακές υποθέσεις και πεποιθήσεις με το πώς σκεφτόμαστε την εργασία και τον χρόνο.
Εμβάθυνε την αυτογνωσία σου
Ένα κρίσιμο βήμα στο ταξίδι μας από την εξάντληση στη ζωτικότητα είναι να εμβαθύνουμε την αυτογνωσία μας. Είναι αλήθεια ότι αν παραμείνουμε στο σκοτάδι σχετικά με τις βασικές δυνάμεις και αδυναμίες μας, τις αξίες μας και τις ελπίδες μας για το μέλλον, θα δυσκολευτούμε πολύ να ζήσουμε μια συνεκτική και ικανοποιητική ζωή.
Χωρίς αυτογνωσία, δεν θα μπορέσουμε να κάνουμε σοφότερες επιλογές. Αν δεν καταλαβαίνουμε τα βασικά κίνητρα και τους φόβους μας, θα παρασυρθούμε από τα συναισθήματά μας σαν μικρά σκάφη που παρασύρονται αβοήθητα σε μια ταραγμένη θάλασσα. Η αυτογνωσία οδηγεί επίσης σε μια πιο ευγενική και πιο συμπονετική άποψη για το ποια μπορεί να θεωρούμε ως μειονεκτήματά μας. Παράλληλα, είναι μια από τις λίγες μορφές γνώσης που δεν μπορούμε να αποκτήσουμε μόνοι μας. Θα χρειαστείς βοήθεια για να δεις πραγματικά τα τυφλά σημεία σου.
Προσδιόρισε τι είναι και τι δεν είναι στον έλεγχό σου
Σχεδίασε μια λίστα με τους βασικούς εσωτερικούς και εξωτερικούς σου στρεσογόνους παράγοντες. Τι ακριβώς είναι αυτό που σε εξαντλεί; Είναι συγκεκριμένα άτομα, προθεσμίες, φόρτος εργασίας, πίεση χρόνου ή εσωτερικός θόρυβος; Στη συνέχεια, αναλογίσου ποιοι από αυτούς τους στρεσογόνους παράγοντες βρίσκονται στον έλεγχό σου και ποιοι όχι.
Δες την επαγγελματική εξουθένωση ως ευκαιρία μάθησης
Η εξουθένωση είναι συχνά το αποτέλεσμα μακροχρόνιων κακών εργασιακών συνηθειών και βαθιά εσωτερικευμένων επιβλαβών πεποιθήσεων για τον εαυτό μας και την αξία μας. Θα χρειαστεί χρόνος και δουλειά για να ξεδιπλωθούν αυτές οι πεποιθήσεις, αλλά θα είναι χρόνος που δαπανάται καλά. Το Burnout είναι ένα προειδοποιητικό σήμα. Το σώμα μας λέει: “Όχι, δεν μπορείς να συνεχίσεις έτσι”. Μας αναγκάζει να σταματήσουμε αυτό που κάνουμε και να σκεφτούμε πώς να εργαστούμε με βιώσιμο και ισορροπημένο τρόπο κάνοντας μόνιμες αλλαγές.
Μια βουδίστρια μοναχή, η Pema Chödron είχε πει: “Τίποτα δεν φεύγει ποτέ μέχρι να μας διδάξει αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε”. Αυτό ισχύει και για την εξουθένωση. Τα σκληρά καθεστώτα αυτοσυζήτησης και βελτίωσης της παραγωγικότητας δεν θα λύσουν το πρόβλημά μας. Και ούτε η αφηρημένη διορατικότητα, αν δεν συνδυαστεί με τη ριζοσπαστική αποδοχή και τη δράση που καθοδηγείται από τις αξίες. Να είσαι πάντα υπερβολικά ευγενική με τον εαυτό σου!
Κεντρική φωτογραφία, Tanya with camera / Pexels.
Κείμενο Dr Μαρίζα Χατζησταματίου, Ψυχολόγος MSc, PhD, Διδάκτωρ Παν/μίου Θεσσαλίας. my-psychology.gr
