Tο αρχιτεκτονικό γραφείο Hiboux, που συγκροτούν οι Δημήτρης Θεοδωρόπουλος, Μαριάννα Ξυνταράκη και Μαρία Τσιγάρα, είναι από τα πιο ενδιαφέροντα δημιουργικά τρίο της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής σκηνής. Μελετητές της θεωρίας και βαθιά συνδεδεμένοι με τον τόπο, συνδυάζουν την ευαισθησία στα υλικά, την πολυεπίπεδη έρευνα και μια ανθρωποκεντρική μεθοδολογία σχεδιασμού. Τα έργα τους, συχνά ήσυχα στην πρώτη ματιά, κρύβουν έναν αρχιτεκτονικό πλούτο που ξεδιπλώνεται σιγά-σιγά, σαν εμπειρία.
Η ιστορία του γραφείου Hiboux
Με διακρίσεις σε ελληνικά και διεθνή βραβεία (τα DOMa Awards, EUMies Awards Nominee, Βραβεία ΕΙΑ, καθώς και συμμετοχές στην Biennale Νέων Αρχιτεκτόνων), οι Hiboux έχουν διαμορφώσει μια στάση που αποφεύγει την εντυπωσιοθηρία και επιλέγει τη σιωπηλή δύναμη της ουσίας και του βιώματος.
Γνωρίστηκαν το 1997, στα πρώτα κιόλας μαθήματα της Αρχιτεκτονικής. Ο Δημήτρης και η Μαρία ξεκίνησαν μαζί από το πρώτο design studio, ενώ η Μαριάννα μπήκε λίγο αργότερα στην παρέα. Μέσα από κοινές εργασίες, το Erasmus και τα μεταπτυχιακά στη θεωρία, δημιουργήθηκε σταδιακά μια κοινή γλώσσα και μια βαθύτερη, συναισθηματική σύνδεση. “Ήταν σαν να συμπληρώθηκαν όλα όσα είχαμε μάθει”, λέει η Μαρία, η οποία ολοκλήρωσε μεταπτυχιακό στην Κοινωνική Ανθρωπολογία, δίνοντας θεωρητικό υπόβαθρο στην εμπειρία του σχεδιασμού.
Αντικομφορμιστές και πολύ διαφορετικοί από την εποχή τους
Η πρώτη τους ανάθεση ήρθε, όπως συμβαίνει συχνά, από το συγγενικό περιβάλλον: μια αγροικία στην Κόρινθο. Τότε ήταν που, όπως θυμάται ο Δημήτρης, “φάγαμε τα μούτρα μας με την αρχαιολογία και χρειάστηκε να ξανακάνουμε τη μελέτη”. Παρ’ όλα αυτά, η εμπειρία τούς έμεινε ως μια ουσιαστική αρχή: τα λάθη είναι αναπόσπαστο μέρος της μαθησιακής διαδικασίας.
Η στιγμή που σφυρηλατήθηκε ουσιαστικά η ομάδα των Hiboux ήρθε το 2009, με τον σχεδιασμό ενός διαμερίσματος στου Μακρυγιάννη – ένα έργο που χαρακτηρίζουν ως “αντικομφορμιστικό και πολύ διαφορετικό από την εποχή του”. Το διαμέρισμα ήταν αρχιτεκτονικά ιδιαίτερο, χωρίς κολόνες ανάμεσα στους εξωτερικούς τοίχους και με μοναδική διαμπερότητα. Είχε θέα από τη μία πλευρά προς την Ακρόπολη και από την άλλη προς τον Υμηττό. Ο πελάτης, ένας άνθρωπος με πολύ απαιτητική δουλειά, αναζητούσε ένα ήσυχο και λευκό σπίτι.
“Οι επιθυμίες του πελάτη αλέθονται, γίνεται μία ζύμωση”
“Καταφέραμε να τον πείσουμε το ταβάνι να είναι μαύρο”, λέει ο Δημήτρης, εξηγώντας πώς η σκουρότητα εξαφανίζεται στο βλέμμα, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ενός απροσδιόριστου βάθους. Το αποτέλεσμα ήταν ένα λευκό, σχεδόν μονοχρωματικό σπίτι, που διατηρούσε τη ροή του αέρα σαν “τουρμπίνα”, αλλά ταυτόχρονα εξασφάλιζε λειτουργική ιδιωτικότητα με επιμέρους όγκους και διαχωρισμούς μέσω των επίπλων.
Η Μαρία εξηγεί ότι η μεθοδολογία τους βασίζεται σε λεπτομερή και χρονοβόρα διαδικασία: “Δεν προκύπτει κάτι με τη μία. Οι επιθυμίες του πελάτη αλέθονται, γίνεται μία ζύμωση”. Μέσα από αλλεπάλληλες συναντήσεις, διαμορφώνεται σταδιακά το τελικό αποτέλεσμα, όχι ως εφαρμογή κάποιας έτοιμης φόρμας, αλλά ως συμπύκνωση σχέσεων.
H αναγκαιότητα της επανάχρησης
H οικονομική κρίση του 2010 άλλαξε τα δεδομένα και τους οδήγησε στην ενασχόληση με διαμερίσματα στην Αθήνα. Όπως λένε, η εποχή έφερε την τομή ανάμεσα στο όνειρο της μονοκατοικίας και την αναγκαιότητα της επανάχρησης.
Στρέφοντας το βλέμμα στη δεκαετία του ’60, ανακάλυψαν τα πλούσια υλικά εκείνης της περιόδου –“τα φοβερά μωσαϊκά, τα ωραία μάρμαρα”– και άρχισαν να χτίζουν αφηγήσεις με αυτά, όπως θα έκαναν σε ένα κενό οικόπεδο.
“Σεβασμός του παρελθόντος αλλά και της συνέχειας”
Για τους Hiboux, δεν υπάρχει θεμελίωση χωρίς μνήμη. Ο Δημήτρης εξηγεί πως “δημιουργούμε πάνω σε ένα προϋπάρχον πλέγμα». Το ίδιο ισχύει και στην ύπαιθρο, όπως στο Μεγανήσι, όπου οι ξερολιθιές έγιναν μέρος του σχεδίου. “Δεν είναι έργο μνημειακό”, τονίζουν, αλλά ένα σπίτι που “δεν φωνάζει” και πατά στις διαφορετικές κλίμακες του βιώματος.
Το ζητούμενο είναι “η μεθοδολογία του σεβασμού της ιστορίας και του παρελθόντος αλλά και της συνέχειας”. H ταυτότητα του γραφείου δεν είναι μορφολογική, αλλά διαδικαστική. Όπως λέει η Μαριάννα, αν κάποιος δει τα “έργα μας, θα σκεφτεί ότι δεν έχουν γίνει από έναν. Δεν υπάρχει κοινή γραφή”.
Η επιτυχία, για εκείνους, είναι “να υπάρχει αυτό το σχιζοφρενικό αποτέλεσμα”. Ο Δημήτρης το συνοψίζει καθαρά: “η ταυτότητά μας βασίζεται στη μεθοδολογία. Ο τρόπος είναι συμπαγής, αλλά το αποτέλεσμα έχει πολλές ταυτότητες”.
“Ο χώρος σε διαμορφώνει”
Με έμφαση στη μικρή κλίμακα και στις τοπικές συνθήκες, οι Hiboux δίνουν ιδιαίτερη σημασία στη φάση της έρευνας πριν από κάθε έργο. Περιπατούν, παρατηρούν, διαβάζουν το τοπίο και τη βιβλιογραφία, εστιάζουν στο βιωμένο, στο αισθητηριακό, στα ίχνη. Εξετάζουν τις δεξαμενές νερού, τους τρόπους διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος, τη θέση του ήλιου, τις σκιές, την πατίνα.
“Ο χώρος σε διαμορφώνει”, εξηγεί ο Δημήτρης. “Μόνο το να αναπνέεις σε έναν χώρο σε αλλάζει”. Στην εργασία τους χρησιμοποιούν ακόμα και ερωτηματολόγια για να καταλάβουν τις εμπειρίες που έχουν οι πελάτες από τους χώρους που έχουν ζήσει. “Δεν γίνεται να μη διαμορφωθείς από τον χώρο, όπως δεν γίνεται να μη σε διαμορφώσουν οι σχέσεις στην οικογένειά σου”.
Η σύγχρονη πολυκατοικία, παρ’ όλο που αποτελεί ένα από τα βασικά πεδία δράσης τους, είναι για αυτούς πεδίο θλίψης. “Η σημερινή πολυκατοικία είναι μαζική, ομογενοποιημένη”, λέει η Μαρία. “Βλέπω μόνο γκρι, γυαλί και λίγο ξύλο. Τότε υπήρχε ποικιλία”.
“Γιατί να αξιολογείς τη θέα προς τη θάλασσα και όχι το χώμα;”
Θυμούνται πως ακόμη και ο εργολάβος του ’60 προσπαθούσε να μιμηθεί τους μεγάλους αρχιτέκτονες και έδινε σημασία στην υφή, στην είσοδο, στη σχέση με το κοινό. Τώρα, η είσοδος συχνά εξαφανίζεται για να προστεθεί ένα ακόμη διαμέρισμα.
Κριτικοί απέναντι στην εμμονή με τη θέα και την κατανάλωση του τοπίου, σχολιάζουν πως σήμερα “αντικειμενοποιούμε τη φύση” και περιοριζόμαστε στο να τη φωτογραφίζουμε από τα μεγάλα παράθυρα, αντί να ζούμε μέσα της. “Γιατί να αξιολογείς τη θέα προς τη θάλασσα και να μην αξιολογείς το χώμα;”
Στο Μεγανήσι πρότειναν έναν άλλον τρόπο. Ένα σπίτι λιτό, που λειτουργεί σαν να ζεις πάνω στις ξερολιθιές. “Χρειάζεσαι μόνο μία στέγη για ίσκιο και μερικά πέτρινα δωμάτια να κοιμηθείς. Ζεις στην ύπαιθρο”.
Αν και κάποιοι βλέπουν τα έργα τους ως συγκρατημένου προϋπολογισμού, εκείνοι θεωρούν πως αυτή η ανάγνωση είναι αποτέλεσμα της ήσυχης, σχεδόν σιωπηλής προσέγγισης. “Δεν φωνάζουν τα λεφτά που έχουν πέσει”, τονίζουν. “Η τραγωδία είναι πως είναι πιο εύκολο να ξυρίσεις το τοπίο παρά να δουλέψεις προσθετικά”.
“Προσπαθούμε να υφάνουμε κάτι νέο”
Μελλοντικά, όπως σχολιάζει η Μαριάννα, θα ήθελαν να δουλέψουν ακόμα περισσότερο με παραδοσιακούς μάστορες και τεχνικές, και να ενισχύσουν τη σύνδεση του έργου με τον τόπο. “Όχι να προσγειωνόμαστε και να επιβάλλουμε μια ιδέα, αλλά να δουλεύουμε με τα δέντρα, το φως, το βράχο, την κλίση”.
Σε μια εποχή όπου η τουριστική ανάπτυξη συχνά καταστρέφει το τοπίο, οι Hiboux προτείνουν μια διαφορετική προσέγγιση: μια αρχιτεκτονική που δεν αλλοιώνει, αλλά αναδεικνύει τη φυσική ομορφιά. “Δυστυχώς, με αγοραίους όρους, σήμερα καταστρέφουμε ακριβώς αυτό που ως χώρα ‘πουλάμε’”, σημειώνει η Μαρία. “Μήπως, τελικά, έτσι οδηγούμαστε στο τέλος του τουρισμού; Κι όμως, υπάρχουν όλα εκείνα τα νήματα του πλέγματος της ζωής, πάνω στα οποία εμείς προσπαθούμε να υφάνουμε κάτι νέο”.
Visualizaton: Θάνος Παλιάτσας.
Φωτογραφίες: Γιάννης Δρακουλίδης & Hiboux
To κείμενο της Κατερίνας Ασημακοπούλου δημοσιεύεται στο MAISON & DECORATION Άνοιξη 2025.
