Αν έχεις νιώσει να αμφισβητείται έντονα η αλήθεια σου σε μια συζήτηση, πολλές φορές σε βαθμό που να πιστεύεις ότι μάλλον δε θυμάσαι σωστά, ο όρος gaslighting αξίζει να μπει στη σκέψη σου. Είναι αυτή η τάση που έχουν κάποιοι άνθρωποι ηθελημένα ή ακούσια να αναιρούν την αντίληψη, τα συναισθήματα ή τις αναμνήσεις σου και που αν γίνει καταχρηστική, μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε ψυχολογική πίεση και χειραγώγηση.
Για την ιστορία, ο όρος προέρχεται από το βρετανικό έργο του 1938 “Gas Light” του Πάτρικ Χάμιλτον και περιγράφει έναν σύζυγο που χειραγωγεί την σύζυγό του ώστε να αμφιβάλλει για τη λογική της, χαμηλώνοντας τα φώτα γκαζιού στο σπίτι τους, αρνούμενος ότι τα φώτα τρεμοπαίζουν όταν εκείνη το παρατηρεί.
Τα αίτια ύπαρξης του gaslighting μπορεί να περιλαμβάνουν έλλειψη αυτοπεποίθησης, διαρκή ανάγκη ελέγχου ή ευθυνοφοβία. Σε μια εποχή που δίνει έμφαση στην ψυχική υγεία και τη σωστή άσκηση της ηγεσίας, ο όρος έχει γίνει δημοφιλής και αν κάτι αξίζει, είναι να του δώσεις προσοχή για να τον καταλάβεις και κυρίως για να εντοπίσεις αν έχεις πέσει στην παγίδα του, είτε δεχόμενη gaslighting είτε κάνοντας στους άλλους.

Τα σημάδια για να καταλάβεις αν δέχεσαι gaslighting
- Αμφισβητείς τη μνήμη ή την κρίση σου ακόμα και για πράγματα που νιώθεις σίγουρη. Σκέψεις όπως αυτές θα σε βοηθήσουν να το διαπιστώσεις: “Ίσως δεν θυμάμαι καλά” ή “Μήπως τα παραλέω;”
- Η εκδοχή και τα γεγονότα που περιγράφεις απορρίπτονται μέσα από φράσεις που μπορεί να ακούς σε συζητήσεις όπως: “Αλήθεια, πώς σου ‘ρθε αυτό;” ή “Καμία σχέση, λάθος θυμάσαι, δεν είχαμε πει καν ότι θα στείλουμε αυτά τα στοιχεία στον πελάτη.”
- Τα συναισθήματά σου διαρκώς μειώνονται ή υποβαθμίζονται. Μήπως ακούς συχνά “Πώς κάνεις έτσι; Δεν έγινε και κάτι σοβαρό.” ή “Γίνεσαι υπερβολική χωρίς λόγο”.
- Αποφεύγεις να αναφερθείς σε συγκεκριμένα γεγονότα γιατί νιώθεις άγχος για τις αντιδράσεις που μπορεί να δεχτείς ειδικά αν είσαι άνθρωπος που θέλει να αποφεύγει τις διαφωνίες.
- Νιώθεις να χάνεις την πίστη και τη σύνδεση με τον εαυτό σου κι έχεις διαρκώς μια αίσθηση κούρασης από την πολλή σκέψη που βάζεις σε σχέση με ό,τι θέλεις να εκφράσεις ή να επικοινωνήσεις.

Έτσι θα σταματήσεις να δέχεσαι το gaslighting
- Εντόπισε τις ενδείξεις για να είσαι σίγουρη και αντί να ακυρώνεις τον εαυτό σου, μείνε πιστή στην αλήθεια σου.
- Θέσε ανοιχτά όρια και απομακρύνσου από επικοινωνίες που σε αποπροσανατολίζουν λέγοντας για παράδειγμα: “Εάν με αμφισβητείς, δε θα συνεχίσω τη συζήτηση μαζί σου.”
- Συζήτησε το ίδιο γεγονός ή θέμα με άτομα που εμπιστεύεσαι για να επιβεβαιώσεις την αλήθεια και να τονώσεις τη σιγουριά σου.
- Μην ενδώσεις σε λογομαχία, υποστήριξε ήρεμα και με σιγουριά τη σκέψη σου χωρίς να έρθεις σε έντονη αντιπαράθεση με την άλλη πλευρά. “Εγώ έτσι θυμάμαι πως έγιναν τα πράγματα και θα εμπιστευθώ τη μνήμη μου.”
- Αν δυσκολεύεσαι, εμπιστέψου έναν ειδικό για να βρείτε λύσεις αντιμετώπισης μέσα από τη συνεργασία σας.
Εάν από την άλλη είσαι εσύ αυτή που κάνει gashlighting στους άλλους ακόμα και ακούσια, υπάρχουν 4 ενδείξεις για να το αντιληφθείς:
- Προκαλείς δυσαρέσκεια στους άλλους απορρίπτοντας τα συναισθήματα τους.
- Αναρωτιέσαι ή αρνείσαι την εμπειρία της άλλης πλευράς για κάτι που λέει ότι βίωσε, είδε, άκουσε ακόμα και όταν εκφράζεται με σιγουριά.
- Μεταφέρεις την ευθύνη για δικές σου πράξεις στην άλλη πλευρά αποφεύγοντας να αναλάβεις τη δική σου.
- Επικρίνεις τη μνήμη ή την εξυπνάδα του άλλου με τρόπο που τον κάνει να αμφιβάλλει για τον εαυτό του.

Μάθε πώς να αποφεύγεις να κάνεις gaslighting
- Προσπάθησε να ακούς πιο ενεργά και αντί για παράδειγμα να πεις, “Αντιδράς υπερβολικά», δοκιμάσε με ενσυναίσθηση να πεις, “Μπορώ να δω ότι αυτό σε ενόχλησε, θέλεις να το συζητήσουμε;”.
- Ανάλαβε την ευθύνη για τα λάθη σου. Η συγνώμη είναι δύναμη, πες την ειλικρινά όταν νιώσεις ότι στενοχώρησες κάποιον.
- Προσπάθησε με τη στάση σου να ενθαρρύνεις και να ενδυναμώνεις αντί να μειώνεις.
- Πριν από όλα αν έχεις την υποψία, τόλμησε να ρωτήσεις τους γύρω σου αν αντιλαμβάνονται μια τέτοια στάση από μέρους σου. Θα κάνεις ένα σημαντικό βήμα προς την αυτογνωσία σου και θα τους επιβεβαιώσεις πόσο ενδιαφέρεσαι για τη σχέση σου μαζί τους.
Σε όποια πλευρά κι αν είσαι, δίνοντας στον εαυτό την ευκαιρία να μάθει και να ασχοληθεί με τo gaslighting είναι ένα θαρραλέο και σημαντικό βήμα προς την προσωπική σου ανάπτυξη ειδικότερα αν επιδιώξεις: Να αναλογιστείς συμπεριφορές, να καταλάβεις τα κίνητρα, να μάθεις περισσότερα για την αξία της ενσυναίσθησης, να εξασκήσεις την επιείκεια, να υιοθετήσεις μια νοοτροπία καλοσύνης και θετικότητας. Μέσα από μια τέτοια διαδικασία, θα συνδεθείς πιο ουσιαστικά με τους γύρω σου, θα τονωθεί η ψυχική σου ευεξία, θα φτάσεις πιο κοντά στην καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου. Το καλύτερο; Θα γίνεις η θετική επιρροή δημιουργώντας ένα υποστηρικτικό και αναζωογονητικό περιβάλλον για σένα και όσους είναι κοντά σου!
Κεντρική φωτογραφία, Vera Arsic / Pexels.
Kείμενο της Life & Business Coach Δήμητρας Τσόγκα.